Saturday, November 27, 2021

BABAD DEWA KABETAN TARUKAN

WARSA   ;  NETRA    CANDRA    SUNYA     KARWA

KANJEK   ngalembar   utawi   ngawacen    Babad   Prasati   sane   kasungsung   ring   Mrajan  Agung   Dewa   Kabetan   ring   Tarukan ,nemonin  rahina  Wrespati  Umanis   wuku   Pahang  tgl. 4  Oktober   2012   olih   pangwcen   Ki   Guru  Gede   Pasek   Budha   Gautama   sareng    Toklok   Jata   Sawitur [ Tut   Ubud ].

Babad    Prasasti    I  Dewa    Kabetan

   Om   Saraswati   namosidhyem,warade  kama   rupini,sidhirambam  karisyoni,sidhi  bhawantu  nama   sidhiyem.  Om   Saraswati    myaham.

    Om  Ksamaswamam, maha  dewa   yanamah   swaha. Om  Pangaksamaninghulun  ri  jeng   paduka  Bhatara  Hyang  mami  Sang   ginelar  sarining  ongkara  atmana   mantram , ring  hrdaya   sunyalaya,sidhi  yogeswara,sira  ta  anugraha,  hana   maka   purwaning   Sang    wus   lepas.

     Sembahninghulun  ring   buk  pada   Bhatara,luputa   mami  ring  tulah   pamidi, makadi  sawigrahaning  mala  papa   pataka  kemenaning  hulun  mojarakenang  kata  usana  tantra  purana , sida  tan  kataman   upadrawa   de  Bhatara   Hyang   mami , amrtyaaksyaken   punang   atita, nagata,muang  suksma  hati  suksma.Sarwadi  aweha   nugraha  ya  wastu   paripurna  anemuaken  hayu  dirgayusa  katekeng  kula gotra  sentana  pertisentana, namostu  jagadhitaya.

    

Pamungkahing   tatwa   carita  ngawit   sadereng   warsa  masehi  ring  gunung  Mahameru ( Himalaya)   wawidangan   jagat  India ( Brata  warsa / Jambuwarsedi) kabaos  wenten   pasraman   luwih   utama   mawasta   pasraman  Age-Asti   sane   ngiyetang    kaweruhan  kadyatmikan ( kaparamartan) tatwa   Agama   Hindu   sesananing   Siwagama   minakadi   weda  tatwa,upanisada   muah  sane  lian-lianan.

    Ripungkur   wekas   kadi   Ida   Dang   Rsi   Maha  Guru  ring   pasraman  Age-Asti   punika,tedun   rawuh   ring   jagat   Jawidwipa   saha   anangun   pasraman  ripucaking   gunung   aneng   Jawa   pulina. Riantuk   Dang  Rsi   Maha   Guru  kesahe   sakeng   gunung   Mahameru  awanan   pasramane   kojaran   Pasraman   Semeru  cihnaning   wit  tunggil   lepihan   Pasraman  Age-Asti  Jambuwarsedi.

    Munggwing   kadi  Ida   Dang  Rsi  Maha   Guru   utawi   Dang  Rsi   Agung  kopasadnya   Dang   Maha   Rsi   Agastya. Malawas   dalu   rawuhing   gunung   genah   pasramane   punika   kawastanin  Gunung   Semaru.

    Salanturnyane   wekasing  wekas   wus   nincap   warsa   masehi,nuli   raris   Ida   Dang   Rsi  Agung   angutus   para   sisyan   Idane   ring  Gunung   Semeru   Jawi  kangin  praya   tedun  maraning   jagat   Bali  pulina,buat   ngalimbakang   kaweruhan   pagugon  tatwa   Agama  Hindu   sesananing   Siwagama.

     HENENGAKENA    PUNANG    KATHA.

     Titanan  purwakaning  tatwa  kalanguni  wus   nincap  warsa   masehi,koripan  jadmane  ring  Balidwipa,kantun  ngugonin   patitis   sembah  subakti  ring  batu, taru  mageng,paras  muah  sane  tiyosan   kang  sinengguh  luwihing   wisesa   tur  suci,saha   kapinangken  prasida   ngawinang   jagate  degdeg   landuh  setata   kerta   trepti.  Ping  kalihne  ngugonin  tatuwek  idep  munggwing  para   Laluhurnyane  sane   wus   amoringacintya   kasinanggeh  malinggih   ring   pucaking   gunung. Indike  punika   ngawinang  Sang   rumaga   Maha  Guru  ring   Pasraman  Age  Asti  wentene   ring  Gunung   Mahameru  wawidangan  jagat India  ngalimba kang  kaweruhan   pagugon  kadyatmikan   astia langgeng, sane  kabaos  Agama  Hindu  sasananing  Siwa.Tiling   pagugone  sane   pinih   langgeng   wantah   Agama   mawiwit   bun  Gunung   Mahameru.

     Kadi   Ida   Sang  rumaga   Maha  Guru  ring   Pasraman  Age  Asti  India   ring   sajeroning   tatwa   carita   upasadnya  Maha  Rsi  Agastya.Maring   tatwaning   babad   upasadnya   Bhatara   Hyang   Pasupati. Pungkur  wekas  jeroning    Parhyangan  palemahan   upasadnya   Bhatara   Hyang   Siwa   Guru,malinggih   ring  kamimitan  roong  tiga.Sira   Hyang   Pasupati   anuli  ngutus  para   putra  sisya   sareng   tiga   tedun   ring   jagat   Balidwipa   praya   ngalimbakang   pagugon  sembah   subakti   manggeh  tiling   ring   Ida   Sang   Hyang   Widhiwase,malarapan   dresta   Agama   Hidu   Siwa. Manut   kecaping   sastra  aji ” Ekam   Eva   Adwityam  Brahman”,  muang ” Tan  hana    dharma   mangrwa”

    Munggwing   putra   sisya   tiga   kanginutus  kadi  Ida   Sang   luwihing    kaparamartan  minakadi; Bhatara   Hyang    Genijaya  Sakti   malingga   ring  Parhyangan   Gunung   Lempuyang  luhur, Bhatara   Hyang  Putranjaya   malingga   ring  Parhyangan   Gunung   Tohlangkir  muang   Bhatari   Hyang  Dewi   Danuh   malingga   ring  Parhyangan   Ulun  Danu  Batur.

     Risampune   Bhatara   sareng   tiga   jenek   malinggih  ring   Bali,raris   Bhatara   Hyang   Pasupati   malih  ngutus    putra  sisya  sareng   papat   tedun   ka  jagat   Bali  kang  apasih; Bhatara   Hyang  Tumuwuh  malingga   ring  Parhyangan   Gunung    Batukaru , Bhatara   Hyang  Tugu  malingga   ring  Parhyangan   Gunung   Andakasa, Bhatari  Hyang   Manik   Galang   utawi   Hyang   Manik  Corong  malingga  ring   Parhyangan   jagat  Pejeng,  muang   Bhatari   Hyang   Manik   Gumawang   malingga   ring   Parhyangan   Danu   Beratan.

     Kinucap   Bhatara   Hyang   Genijaya   Sakti  jeroning   payogan  mijil   putra   sanunggal  apuspata  Bhatara   Hyang   Mahadewa. Raris   Bhatara  Hyang   Mahadewa  mayoga  mijil  putra   kakung  kalih  diri  mapuspata   Hyang   Bajrasatwa   lawan   Hyang   Dwijendra. Wekas   Hyang   Bajrasatwa   ngawijilang   putra   tunggil  kapungkus   Empu   Lempita. Salanture   Empu   Lempita   maduwe   putra   lalima   maka   luwir ;  Empu   Genijaya   malinggih   ring   Gunung  Lempuyang   madya, Empu   Semeru  malinggih   ring   Besakih , Empu   Kuturan   malinggih  ring   Silayukti  aneng  Padangbai , Empu   Gana   brahmacari   malinggih   ring   Pura  Dasar   aneng   Gelgel  miwah   pinih   untat   E mpu   Bradah   malinggih   ring   Lemahtulis   aneng   jagat   Jawi   kangin.

       Kocapan   mangkin   Sira   Empu   Bradah   ngedahang   putra   tatiga   maparab ;  Empu   Bahula , Dyah   Wedawati    lan   Empu   Siwagandu. Wekasan  Sira   Empu  Bahula   angalap   rabi   Dyah   Ratna   Mangali   putran   Sira  Empu   Kuturan   lawan    pramiswari   Dyah   Banowati   aneng   jagat   Dirah   Jawi   kangin. Maring   carita   Calon   Arang   kadi   Ida   Dyah  Banowati   kasumbung    Rangdeng  Dirah.

      Parabian   Empu   Bahula   lawan    Dyah Ratna   Mangali  ngawijilang   putra   limang   diri   mapesengan ;  Empu   Wiranata   utawi   Empu   Tantular   pungkusan   Ida   tiyos, Dyah   Dwararika , Dyah   Adnyani , Dyah   Amertajiwa , pinih  untat   Dyah   Amerta   Mangali.

     Lantur    kocapan  Sira   Empu   Tantular   maduwe    putra   lanang    papat  angaran ; Empu   Panawasikan,  Empu   Semaranata ,  Empu   Sidhimantra  pinih   untat   Empu   Kepakisan.

     Baosang   munggwing   Sira   Empu  Kepakisan   maduwe   putra   ngaran   Wang   Bang   Kepakisan  saha   kaprayascita    patiwangi   abiseka   Sang   Satrya   wenang   angawa   rat    kang    apasih   Sri   Soma   Kepakisan. Indike    punika   raris   maka   papat   putran   Ida  ka adegang   Nateng  jagat    minakadi ;  Sri   Dalem    Bima   Sakti   abiseka    nata   ring   jagat    Pasuruan    Jawi   kangin , kaping   kalih   Sri   Dalem  Juru   abiseka  nata   ring   jagat   Blambangan    Jawi   kangin , kaping   tiga   istri     apasih  Ni   Dewi   Mas   Malela    Kepakisan   abiseka   nata   ratu   ring   jagat    Sumbawadwipa . Pinih untat   Sira   Sri   Dalem   Ketut   Kresna   Kepakisan    abiseka   nata   nyakrawerti   ring   jagat   Bali dwipa  saha   puri   kraton   aneng   Samprangan

     Kawuwus    Sri   Dalem   Ketut    Kresna   Kepakisan   nyakrawerti   ring   Samprangan   angawa    pusaka   pajenengan   mawasta   Ki   Tanda   Langlang , Ki   Bangawan  Canggu   lan   Ki   Lobar   pica    sakeng    Majapahit. Munggwing   rabi   prami   maparab   Winih   Ayu    Raras   tosning   Arya   Gajah   Para   ngendahang   putra   papat   mapungkusan   Sira   Agra   Samprangan , ping  kalih   Dalem   Made   Tarukan . ping  tiga   Dewa   Ayu   Swabawa   Kanya   muang Sira   Dalem   Ketut   Ngulesir   pinih   untat. Wenten   putra   tiyos   wit   ibu   pawawing   Winih   Ayu   Kuta   Waringin   tosning   Arya   Kuta   Waringin   ma aran   Dewa   Tegal   Besung.

     Risampune   Sri   Dalem   Ketut  Kresna    Kepakisan   lebar , raris   Sri   Agra   Samprangan  umadeg  nata ngontosin   linggih  Aij   Idane ,saha   kabaos   Dalem   Ile   wastan   Ida    tiyos.Sajeroning   Sira   Dalem   ngodag   jagat, kengin   arang    pisan   para   manca , tanda   mantri   prasida   masadu    ajeng   ring   paseban , antuk   Sira   Dalem  geleng   lulut   asih    lawan   para    rabi  awanan   kapungkusang   Dalem   Ile. Duwaning   kadi   punika   nuli   Kryana   Klapodyana   maridabdab   tangkil  ring   Dalem   Made   Tarukan   aneng   jagat    Tarukan, buat   nunasica   mangdene   Dalem  Made   arsa   ngentosin   linggih   rakan  Ida   ring   Samprangan.  Riantuk   tan   kaswecanin   pinunas   Dane   Klapodyana, nuli   raris    Dane   Patih  ngaruruh   Sira   Dalem   Ketut   ring   pajudian   aneng   Desa   Pandak , saha  atur    nunasica    mangde    Dalem   Cili   arsa   madeg  nata. Ngarenga    atur   Dane    Patih   Klapodyana, mangen – angen   ta   Sira   Dalem   Cili , raris   runtuh   wecana

 agia   nagingin   kadi   pakarsan    Dane   Klapodyana , kemawon   Sira   Dalem   Cili   tan   arsa   mawali   ka   Samprangan . Antuk   pikobet   punika , kadi   Dane   Kryana  Patih, ngaturang   puri   Kapatihan  Danene    aneng   jagat   Gelgel   gumanti   anggen   Puri   Karaton   linggih   Sira   Dalem   anyakrawerti. Munggwing   Dane   Patih   magingsir   nangun   Puri   aneng   abian   tubuh.Ngawit   duk   punika   dane  kasengguh   Arya   Kebon   Tubuh.Inggihan   Puri   Kraton  Dalem   mawasta   Lingga   Arsa   Pura.Wus   abiseka   nata   Dalem   Ketut   Ngulesir   mapungkusan  Sri   Dalem   Ketut   Semara   Kepakisan.

    Rikanjek   madegira   Sri   Dalem  Ketut   Semara   Kepakisan   aneng   Gelgel,wenten   uleman   sakeng   Murdaning  Ulu   Prabu   pinaka   Nateng    Majapahit ,mangdene   murdeng   jagat   Bali   tinut   ngamiletin   mahasaba   nirang   Kraton   Wilwatikta   Jawi   kangin. Antuk   punika   raris   Sira   Dalem  Gelgel   ngalunganin  sareng   mahasaba , sairing   para   tanda   mantri   minakadi ; Kryana   Kebon   Tubuh , Kryana   Bang   Pinatih  muwah   Kryana   Patandakan.  Punika   awinan   Sira   Dalem   ngsengin   ari   kwalon  I   Dewa   Tegal   Besung   mangda   ngebag   ngamong   Puri   Gelgele   salamin   Sira   Dalem   kantun  aneng   Jawa,gumanti   pinaka  nyade   linggih   Dalem   gumentos   mawantun  ka  Bali. Antuk   punika   Dewa   Tegal  Besung   kapungkusang  Sri   Dalem   Tegal   Besung   nyade    linggih  ring   Gelgel.

     Kawuwus    Dalem   Ketut   Ngulesir   matraning   jagat   Bali   wus   akrab – kambe   lawan  putran   Dane   Klapodyana, ngawijilang   putra   sanunggal   upasadnya   Sri   Dalem   Watur   Enggong. Risampune  lebar   Sira   Dalem   Semara   Kepakisan,,raris   Dalem   Watur   Enggong   umadeg  nata   ngentosin   linggih   Dalem   Ketut , saha   tanda   mantri   pangabih   minakadi ; Gusti  Jelantik  Tohjiwa ,Gusti   Panatih   muang   Gusti   Kebon  Tubuh.

       Baosang   sapamadeg   Sri   Dalem   Watur   Eanggong   aneng   Gelgel, mijil   putra   tiga   wit   rabi   prami  apasih ; Dalem  Pamayun  Bekung ,ping  kalih  Dalem   Made  Sigening ,ping   tiga   istri  Dewa   Ayu   Sukanya. Taler   putra   tiyos   wit   ibu   panawing   Ni   Luh   Ularan  utawi   Luh   Tenganan,wantah   putran   Dane   Patih   Ularan,ngendahang   putra   maparab   I   Dewa   Pamayun ,Dewa   Ayu   Laksmi , I   Dewa   Ularan.  Sane   umanggeh   Bagawanta ,  kadi   Ida   Rsi   Bujanga    Mustika   Wisnawa   jenek   ring   Takmung. Kancit   kalaning   Dang   Rsi  Bujangga   angrabining   Dewa   Ayu   Laksmi , wastu   menggah   duhkita   yun  Dalem  Watur   Enggong.Indike   punika   awinan   ajerih   malayu   kesah   Sira   Bagawanta   lawan   rabi   Dewa  Ayu   Laksmi   rawuh   jenek   ring   Tabanan.

        Kanjek   duk   punika    rawuh   Brahmana   Siwa  inggihan  Ida   Padanda   Wawu  Rawuh   jumujug  nirang   Gelgel, nuli   kamanggehang   Bagawanta   mapungkusan   Dang  Hyang  Dwijendra.

      Kocapan  Ki  Patih  Ularan   lawan  putran   Dane   ya  ta   Ni   Luh   Ularan   pinaka   ibu   I   Dewa   Pamayun ,ka  ampeh   matilar   sakeng   Gelgel ,raris   jumenek   ring   Kalianget  Den  Bukit   sairing   Dewa   Pamayun, sangkaning  Ki   Patih   Ularan   prasangga   munggal   prabun   Dalem   Juru   nateng  Blambangan ,duke   Ki  Patih   inutus   anglurug   jagat   Blambangan.

      Sajeroning   wiwekan   Dalem   nyakrawerti   ring   Gelgel,wawidangan   pakodag   Nateng   Bali   sayan – sayan   nglimbak   rawuh   ka   dura  Bali   minakadi   kadaton  Goa   jagat   Sulawesi  muah   kadaton   Selaparang   jagat   Lombok   rawuhing   Pasuruan  lan  Blambangan   Jawi  kangin.

     Wus   panamayaning   masa ,lebar   sira   Dalem   Watur   Enggong, rikanjek   para  putran   Ida   kantun  Cili   wimuda. Antuk   punika  raris   maka   lima   putran   I  Dewa   Tegal  Besung  minakadi   Dewa    Gedong  Artha , Dewa    Pagedangan , Dewa   Bangli , Dewa  Nusa   lan   Dewa   Anggungan   ka adegang   kapiandei  buat  ngamiandelin   sapamadegira   Dalem   Pamayun  Bekung.

     Ngawit   pakodag   Dalem   Bekung,kawentenan  kodag   jagat   pajarahan   ring   dura   Bali  nyangsan   purun   prasangga   nulak  nungkul   majeng   Nateng   Ulu  Prabu  aneng   Gelgel. Indike   punika   sangkaning   ring   jeroan  kadaton   Gelgel   metu   rudah   biyuta   mawiwit  sakeng   idep  duratmaka   I   Dewa   Anggungan   katampih   olih  Gusti   Batan   Jeruk   maka    matwan   Dewa   Anggungan    tan  sah  sabahunnyane   Gusti   Jelantik    Tohjiwa  lan   Ki  Gusti   Pande   Base muang   wadwa   sabahun nyane. Biyutane   ring   jeroan  puri   Lingga   Arsa   Pura  katangehang    olih   para   tanda   mantri   pangabih   puri   minakadi   Ki  Gusti  Kebon   Tubuh, Ki   Gusti Panatih   muang   Ki   Gusti   Manginte. Raris  matandang   wirang  sutindih  ring   Dalem   Cili   kalih.Kalaning   matandang   jurit , nuli  kasatan   sarowang  I  Dewa  Anggungan  pamekas  I  Gusti  Batan   Jeruk   angruwek  ngamuk  kadi  singa   kirang   tatedan. Tandumade  Ni  Dewa  Ayu   Mas   Sukaniya  ari   pinih   alit   kang  Dalem   Cili   kalihan,ngemasin   seda   katebas  bahun nyane  ulih   I   Gusti    Batan  Jeruk. Dwaning   rumasa   kasatan  digelis   I  Gusti  Batan   Jeruk  malayu  nyujur   jagat  Karangasem,nuli   kabuntit   wuri  ulih  I   Gusti  Manginte, Raris kapanggih  ring  jagat  Bongaya  nuli  maruket  matandang   jurit  saha  I  G usti  Batan  Jeruk  ngemasin   seda. Punika  taler  I  Gusti  Jelantik  Tohjiwa  kasor  kaprajaya  ulih  I  Gusti  Panatih. Munggwing  I  Dewa  Anggungan  lan  I  Gusti   Pande  Base,digelis   raris   ngandap  kasor  nunas   urip. Punika   awinan  I  Dewa   Anggungan  ka ampeh   wit  tunggil   Aji  ulih   catur   sametone,kandugi  matilar   sakeng  Takmung  jumenek  ring  jagat   Jungut  Batu  Nusa  Panida.Tiyos   punika  malih   metu biyuta   rugada   Kryana   Pande    Base   saha   sakulagotrannyane   puputan   tindih   bela   pati   magutin   kula   wadwa   Dalem  Bekung.Jalaran  yudane  mawiwit  sakeng  Ni  Ayu   Samantiga  rabi  panawing   Sira   Dalem  Bekung,anyolong  semara   lawan  I  Gusti  Ngurah  Tlabah. Indike   punika   raris   Dalem  Bekung  ngesengin  Gusti   Pande  Base   mangda   mademang   Gusti  Tlabah.Raris  Gusti   Pande   Base  ngutus   Gusti  Capung  mangda  ngepet   patin  Gusti   Tlabah.Jeroning   marikosa   Gusti   Capung  katampih   ulih   Ki  Bendega. Jeroning  matandang   yuda  Ki  Bendega   lawan   Ngurah  Tlabah  pada  ngemasin  lampus.Duwaning   wus   prasida   nglakonin  titah,raris   Gusti   Capung   gagesonan   ayat   nyadokang   kamolihan   ring   payudan  majeng  Gusti   Pande  Base. Rawuh  ring   pamedal   puri   Gusti   Pande  Base   tan  pajamuga   Dane   Capung   karebut   kasedayang   ulih   para   pagebag   purin   Gusti   Pande  Base.Wicarane   punika   kapiragi   ulih  Gusti  Kanca   sameton  Dane   Tlabah.Nuli  digelis   Dane   Kanca    matur   uning   majeng  Dalem   Bekung.,saha   mapinunas   mangde   Gusti   Pande  Base   kapidanda   mati.Munggwing   gatra   pasadok   Dane   Kanca   rawuh  ring   Dane   Pande  Base.Punika  awanan   sakula   gotran  Dane   Pande   Base   sutindih   belapati   agia   puput   ring   payudan.

      Duwaning   kadi   punika   pakibeh  jagate ,nuli   Dalem   Bekung   kesah   matilar   sakeng   Gelgel   nyujur   Desa   Prasi   lantur   Tulamben saha   pinih   untat  jumenek   ring   Sidemen  Karangasem.

Sapatilar   Dalem  Bekung,umadeg  Sira   Sri   Dalem   Sigening   nyakrawerti   ring  Gelgel. Jeroning   mikukuhang   ajeg   kodag   kuasa   sajebag   Bali, Sira   Dalem   ngalimbakang   wiwekanaya   wiwaha,majalaran   antuk   ngalap   kwehing   rabi   mawiwit   sakeng  makudang – kudang  pradesa. Munggwing   para   putra   sane   embas  ring  jeroan   puri   kadaton   minakadi;   Dewa  Anom  Pamayun, Dalem  Di  Made ,Dewa  Ayu  Rani   Guang  , nika   putra   mijil   sakeng   rabi   prami. Putra   mijil   sakeng   rabi   panawing  maparab ; Dewa   Karangasem, Dewa  Cawu , Dewa  Blayu . Dewa   Kabetan , Dewa  Sumerta , Dewa   Pameregan , Dewa  Lebah  ,Dewa  Sidan , Dewa   Pasawatan, Dewa   Kulit , Dewa  Bedulu  lan  Dewa   Kerambitan. Putra   embas   ring   jaba   puri   kadaton  Dewa  Anom   Kuning  utawi  I   Dewa   Manggis ,Gusti   Panji  Sakti , Gusti Mambal  Sakti.

      Kawuwus   I  Dewa   Kabetan   wit   ibu   panawing  sakeng   jagat   Kabetan,  kantun   Rare   Cili   sampun   umadeg   pacek   Dalem   aneng   Kabetan   jagat   pamijilan   Sang   ibu, saha   kapariwara   olih   Sang   ibu   lawan   Kakyang   Ida   sakeng   wadu. Risampune   duwur   punang  Rare   Cili   nuli  awidhiwidana   kerab  kambe  tur   maduwe   putra   tigang  diri  mapesengan ; I  Dewa   Gede   Sekar ,  I   Dewa   Gede   Oka  muwah   I   Dewa   Gede   Sana. Raris  kanjek   warsa   Isaka   1557 ,I   Dewa   Kabetan  abiseka   madeg  Anglurah   ngawa   wenang   jagat   Kabetan.

     Duwaning   yusan  I   Dewa   Kabetan   nyangsan   werdatama ,raris   ajeg  Anglurah   Kabetan  kasukserah   ring    putra   kadarma   putra  kadi   Ida   I   Dewa   Gede   Oka, ngentosin   linggih  Dane  Aji.

Kabaos   mangkin   I   Dewa   Gede   Oka   wus   alaki – rabi , mijil  putra   tigang   diri   maparab ;    I   Dewa   Gede   Lakes , I   Dewa   Gede   Tukrukan , pinih  untat   Ni   Dewa   Ayu    Munang. Duk   sapamadeg  I   Dewa   Gede   Oka   manggeh   Anglurah   Kabetan ,rawuh   pangendaning   kali   yoga , rikalaning    para   putran  Ida   I   Dewa    Gede   Oka     kantun    alit – alit , wiyakti    wetu   rundah    sangkaning    durat    maka   sakeng    panegara   Den  Bukit    utawi    Buleleng ,  tang   pangulu    I    Gusti    Panji     Sakti , tan   sah   bala   sikep   nyane   sergep   sarwa    senjata    masandekan   ring    tepining   Alas   Bengkel , baleran     Panegara   Kabetan.   Kanjekan   tengah   latri   Dane    I    Gusti    Panji    Sakti   ngregep   nunggalang   bayu , sabda , idep,  ma serana    antuk   toya  a  cangkir    ngincepang   japa   mantra . Wus    punika   nuli   saksana   ngablesang   toyan   cangkire   marep   menek  ka langit . Duk   punika   ,baber ! tanpajamuga   metu   gulem    peteng   dedet , ngemu   sabeh   ageng , tumuli   nadak   sara   tedun   sabeh   bales   tan   kadi – kadi ,maduluran    tatit    kelep   kerug   mawastu   metu   blabar   agung , tan  bina   sakadi   ombak   segara   magulung –   gulungan    ngalancah   batu    kaang   tepi   sisi   segara , mawinan    prasida    nganyudang   sahananing    taru   utawi   batu   sane   mageng – mageng . Asing   ka tempuh   ambah toyan   blabar ,  makada    sami   buwut   lepug   kandugi   sa lantang   embahan   belabare   manados    embahan    tukad . Belabare   ma embah   ngatebenan   nyujur    panegara   Desa   Beng ( Bengkel ) , agia   nuwek   marbar   purin   I   Dewa    Manggis   Kuning   praya   ngalebok   nganyudang   puri   Beng . Munggwing   tuwas   kayun   Dane   I   Gusti   Panji    Sakti   ngagen   pacang    mintonin    kawisesan    keris    pajenengan    I    Dewa   Manggis    Kuning    sane   ka sumbung   sidi   mahen, siket   mawisesa .

    Menggah   ri  kawentenan   Puri   Beng   kalaning   galah   tengah   latri    duk   punika , wenten    cihna   maka   sinah   ipun , minakadi    keris   pajenengan     padruweyan    I   Dewa   Manggis    Kuning , barber   ngredek    osah    ring    genah  nyane , jantos    I    Dewa    Manggis    kagiyat     matangi   seraya     ma cecingak    ka   tengah   gedong    panyimpenan   pajenengan . Kagawok    I   Dewa   Manggis   ngaksi    kawentenan    kerise , tumuli   sahasa    ka ambil   pusaka    punika   sakeng    genah nyane   maduluran    kayune   sadah    runtag   saha    was – was    pisan   Ida   ngambil . Risampune   ka gambel    pusaka   duwene   punika , jeg ! pramangkin    I    Dewa    Manggis    Kuning   sakadi   wong   katapak   utawi   wong   kalinggihan , gagesonan    medal    rawuh   ring   natar   puri . Sarawuhe     ring    natar    puri , I    Dewa    Manggis    Kuning   ngadeg    majeng    kaler   sinambi    ngagemang     muncuk    kerise , nujuh   sakeng   kiwa    ka tengen .  Maka    suksmannyane   belabare    prasida    ma impas   embahannyane   ngalintang   sa dangin   Puri   Beng . Punika   awinannyane    rawuh    mangkin   embahan    toyane    punika    manados    tukad   sane    kawastanin    TUKAD      CANGKIR .

     Antuk    erang    kayune   I   Dewa  Manggis   Kuning    raris   benjang    semengane    palimunan     pisan    Ida    I    Dewa    Manggis    nyilib    mamargi   praragayan    a ngrangsuk    busana    wong    tani    pacul ,nyaru – nyaru    sakadi   juru    boros   ngungsi    Alas     Bengkel , agia    pacang    neliktanemin    buat    maritatas    kasujatian    ipun    I    Duratmaka .Sarawuhe   ring   telenging   alas     Bengkel , nuli   I    Dewa    Manggis    Juru   Boros    mapi – mapi    munduhang    carang – carang    kayu   tuh , solahe    sakadi    wong   risedek    nuduk   sa ang . Rikala     punika    sida     tatas     sinah    antuk    I    Dewa    Manggis    munggwing    kawentenan    I    Duratmaka    nyadia     ma idep    satru , wiyakti   noro   lian    wantah    I    Gusti     Panji     Sakti     saha     bala  juritnyane    sahasa    nunjelin    pondok – pondok    reranggon   pasayuban    I    Wong    tani    abian . Punika     taler    gajah    palinggihan    I   Gusti    Panji   Sakti    ngusak – asik    ngrugada  ,  neda     sahananing    pa abianan    sane     wenten    ring    tepining   Alas    Bengkel , kantos    pa abianane    sami   buwut    lidek    duwaning    ingsak    gajah   ageng .

      Sampun    tatas    pedas    ring     kasujatian     mesehe , nuli     raris    I    Dewa    Manggis    mawali   budal . Ri  sajeroning     mamargi    budal , sarawuhe    ring    panegara    Desa     Kabetan , pragata    nadak   sara    kayun    I    Dewa    Manggis   Kuning    simpang    ka  Puri     Kabetan ,yun   masadu    ajeng    lawan    sameton    kwalon   Ida , sane    ngawawa    jagat    Kabetan , kang    upasadnya    I    Dewa    Kabetan    saha     para    putra .

      Biana    matetengeran ,  barber    ngeranjing    I    Dewa     Manggis    Kuning   ka  Puri    Kraton    Kabetan . Wus    rawuh   ring    natar    Puri , Ida    I    Dewa    Manggis    ka   sambra    dening    asu   ka  kalih , saha   nujah – nujah    ngongkong   ngeres – eresin . Rikanjekan    punika    I   Dewa    Kabetan    sedek   masirep – sirepan   ring    Bale    Semanggen , gumanti   ngempahang   lesu   kayune . Sa antukan    asu    duwene   ngongkong   nujah – nujah ,raris    mapajar   I   Dewa    Kabetan    sakeng    pasirepan   sadah    banban     lesu ;”  Ceek…..!  ceek………!!  Nyen   to ?   mai   negak   malu    menekan !”   Sapunika   panikan    I  Dewa    Kabetan , nanging    kantun    uwad – uwad   ring   Pasirepan. Sangkaning    kadi   punika    kawentenane , raris     I    Dewa   Manggis   masawur   nimbal ;” Behh…    uli   di   pasarean    I   Dewa   Kabetan    matur,” sinambi   Ida   mawali    ngajabayang    sada    gageson    gagancangan    munggwing    pamargine    sawireh    ngarepang    mangdene   digelis    rawuh    ring    Puri    Beng . Inggihan   I    Dewa    Kabetan  kagyat   kayune   miragi    baos    Sang   a   prapta ,sakadi    jabag    antuka   ma baos , mawinan  I   Dewa    Kabetan   ngadebras    ngarenjit    matangi , gagesonan    nyagjagin   Sang    a   prata , acepe   jaga   mapag     nyanggra . Wireh    Sang   a  simpang    tan   wenten   kari   ring   natare , nuli   digelis   murdeng    jagat   Kabetan   ngetut    wuri   pamargin  Sang   a   simpang    rawuh   ring    pamedal   Puri . Sakeng   pamedal   Puri   katon    antuk   Ida   munggwing   anggan   Sang   a  simpang    sampun   doh    sakeng    jaba    Puri    Kabetan , nanging   makanten     pamargin    ipun   gagancangan   pisan    sareng   a  diri.  Duwaning     sampun    kasep     panyanggrane , dados   makayun – kayun    I    Dewa    Kabetan   ri angen , buat    narka   kasinahan    Sang   a   prapta . Kadi    rasa   ring   kayun , munggwing   wong   a   simpang    boya     sinalih    tunggil    panjak    Kabetan   utawi    boya   pangabih   Puri . Manawita    Sang   a  rawuh    punika    Sang   a  ngawa   rat , duwaning    kadi   purun   cebur    baose    sada   jabag    mamunyi ;” Beeh…..uli   di    pasarean “ . Samaliha   cebur    baose   kadi   sugal    nyambat ;”  I    Dewa    Kabetan    matur” . Indike    punika    ngawinang    kayun    pangwawa   jagat    Kabetan   renyuh   osek , kadi    rasa    telas   pawilangan   tuwas    angen   Ida . 

    Sampun   sanja    surup    surya    rawuh    para    putran   Ida   murdeng    jagat   Kabetan , saha    matur    uning    munggwing   gatra    sane   kapiragi   sakeng    para   a nuwenang    tegal    pa abian    ring   tepining    alas   Bengkel    anane    ri   pasisi    kaler     Jagat     Kabetan . Kenginan    gatra    punika , nganining    duk    rahina    tengah    latri    sane    di    ibi    sande , nadak    sara    tedun   sabeh    ageng    kantos    wetu    belabar    mageng , gumanti    kasinahan   punika    wantah    pakardin   ka wiyadnyanan   I     Gusti    Panji     Sakti    murdaning    jagat   Buleleng , saha    bala   juritnyane    pada    sahasa     saksana   nunjelin    pondok – pondok    re ranggon   pa abianan   sane    wenten    ring   tepi    kaler    jagat    Kabetan    utawi   tepining    alas    Bengkel  . Miragi    gatra    ka pidarta    punika ,manggeh    kayun   Ida    I   Dewa    Kabetan    marepe   ring    Sang    arsa    simpang   punika , nora   liyan ,   sinah     I    Dewa    Manggis    Kuning . Uleng   kayun    jeroning   panarka , manawita    I    Dewa    Manggis    rawuh    sakeng     neliktanemin   matitis    ngintip   kasinahan    kawentenan   wong   a ngusak –asik   alas    Bengkel . Risampune   tatas    sinah ,sajeroning   margi   pawalinnyane , raris   I    Dewa    Manggis    ledang    arsa    simpang   ka    Puri    Kraton     Kabetan . Kalaning    ngarungu    gatra    babaosan    para    putra    Kabetan   punika , raris    I   Dewa    Kabetan   nyadokang   majeng   para    putran  Idane   indik    Sang    a prapta    ring    puri    Kabetan . Durung    polih   kasanggra ,riyinan   Sang    a  prapta    wus   mawali    ngajabayang , kemawon    sampun    ka sapa    sakeng    pakoleman . Wenten    pajar    Sang   a  simpang    kadi    sambat ;” Beeh…..!   uli   di   pasarean    I   Dewa    Kabetan     matur “ , seraya    Sang    a  simpang   digelis   mawantun . Nah ….    Pamekasne    jani ….sapari   indikan    ento   patut    pineh – pinehin …..  apa    mirib    buat    tatuwek    kayun    I    Dewa    Manggis    Kuning    barber    tanpajamuga    arsa    simpang    ka     Puri    Kabetan ?”  Kadi   punika   pi  orah   I    Dewa    Kabetan    ring    para   putra . Maka   sami    putran   Idane   meneng    tan   pa ucap ,dening   nenten   ka kayun    antuka   narka    sasuduk    wicarane . Punika    awanan    wengine    kala     punika     I    Dewa   Kabetan    ngawetenang    peparuman    pragata    pisan     nadak    sara    ring    Puri    Kabetan . Sane     sareng    parum   wengine    punika , para    putra   sami   kalawan   para    pangabih    Puri , wit    Arya    Pameregan . Maka   unteng    peparumane    wantah   a  siki , inggihan    sapari    indikan     rawuh    simpang     I    Dewa   Manggis   Kuning .

    Jeroning   ma gendu    wirasa    ring     paparuman   duk   punika ,  maka    pucuk  daging   babaos    sane    kasungkemin   pamekas ipun :

            1 .    Narka    nganinin    pa buat    ri tuwas     kayun    I    Dewa    Manggis    Kuning , janten     Ida   rumasa    bendu    duhkita    turmaning   nuwekang  pangwawa   jagat    Kabeten ,arsa     mamurug    magutin    kawisesan    murdaning   jagat   Beng , malarapan    antuk   ngarereh     sawitra    kanti    panampih    ring    I   Gusti    Panji    Sakti    murdeng    jagat   Den    Bukit . Kasinahannyane    niscaya    murdeng    jagat   Beng    pacang     madaduwun   jaga    ngarejek   panegara    Desa    Kabetan .

             2.  Ri uleng     idep    pangwawa    jagat    Kabetan ,nora    wenten    arsan   Ida    pacang     ngalimbakang    kodag    wawidangan   malarapan     antuk    matandang   yuda    marebutin     kodag   kuasa    pangwawa   jagat    tityosan .

              3.  Tahen     Ida    pangwawa   jagat   Kabetan    duwaning    Sang    kalihan    punika , inggihan    I    Dewa     Manggis    miwah    I    Gusti    Panji    Sakti , marepe    lawan    anggan   Ida    I   Dewa    Kabetan , gumanti    kantun    ma wiwit   rah   a bungbung .

              4.  Maka     unteng     pamekas   bebaosan    gendu   wirasa    sane    kasungkemin   duk   punika , nora    lian    wantah    “ ngedoh “  sakeng    rundah     wicara    Sang    kalih    murdeng  jagat   punika , wiyakti   Beng    kalawan   Buleleng. 

              5.  Samaliha    bala   jurit   Beng    utawi    Buleleng , banget   pisan   akwehan   yan    saihang   ring   bala    jurit    Kabetan .

               6.  Munggwing   cutet   pamuput    baose   sane   kasungkemin , mabuat  praya    sigra    matilar    sakeng    jagat    Kabetan , sawireh    kawentenan   jagate   sampun    nenten   degdeg , utawi   wus   kinamengin    baya    rundah .

               7.  Munggwing    galah   matilare , nenten   malih    ngulati   da dawuhan    padewasan .  Pastikan nyane    rahina    benjang    palimunan     pisan   mangdene    sampun    pada   sergep    agia   ma margi   matilar .

               8.  Nganinin    pamargi   matilare , ka epah    dados   kalih    roob   paguyub , saha    sowang – sowang   roob   paguyub    patilar , pada    tiyos    ambah   pamargi . Tatuwek nyane , pradene   wadwa    Beng    pacang   ngetut    nguber    palayu    patilar    warga    Puri    Kabetan , sinah    prasida    ngawetuang    marma    pinarka    ring    wiwekan   ipu    I   Satru .

    Riantukan    sampun    tiling    bantang    bebaose , raris    benjang    semengane    nemonin    rahina    Buda – Wage – Merakih    sasih     ka lima    warsa   1652   Isaka , palimunan   pisan    roob    paguyub   patilar    Puri    Kabetan     sampun    pada   sergep    agia    matilar     kesah    sakeng    panegara    Desa     Kabetan , jangkep   ba bekelan    brana    daging     lebeng – matah    miwah    pusaka    pajenengan   padruwean nyane .

   Napak   rahina    bejange   punika   Buda    Wage    Merakih , manawita   dereng    doh    pamargin   matilar   ka    kalih   roob    paguyub    Kabetan    punika , wiyakti    rawuh    bala    yuda    Beng e , sane   mawasta “ Dulang    Mangap    Penamun “   sergep    sarwa    senjata    mawisesa ,  maka    senopati    I    Gede    Mranggidana , saha    kang    pangulu   yuda    kadi   Ida   I    Dewa    Manggis   Kuning    ngawawa    pusaka    pajenengan    angaran  “  Tumbak   Ki    Baru   Alis “ pica    sakeng    Pura    Gunung   Jimbar . Turmaning   rahina    semeng   duk   punika    sampun   nincap    wates   tepisiring   kelod  wawidangan    jagat    Kabetan , praya    magutin    ka wisesan    I   Gusti    Panji    Sakti . Sapangrawuh    bala   yuda    Beng   riwates    wawidangan   jagat    Kabetan , tan   ka rengwang   olih    roob    paguyub    Kabetan ,nuli    pararude    nyangsan   gagancangan    pamargine    matilar .

   Mungwing    ambah     pamargi    matilare    sampun    pada    nyungkem   semaya    minakadi  ;  roob    paguyub    kaping   siki    inggihan   Ida   I   Dewa   Kabetan    panglingsir    ka abih    olih   putran   Ida , kang   sinami    I     Dewa    Gede   Sekar   saha    putra – putrane   sami , lan    ka iring   para   panyeroan    miwah     parekan , lawan    para    pengabih    puri    sane    kantun   sutindih     bakti    majeng   kula   warga   sameton   puri   Kabetan .  Indik    lampah   ambah    pamargi   kesahe , nyoloh   beneng    kangin nedunin   tukad   Cangkir   nuli   ngamunggahang   kapanggih   Desa   Ngenjung    pamargine   ngalerang  ring   jagat   Seloli   lantur   rawuh  ring   Desa   Bangunlemah  raris  nyujur   Desa    Srokadan   agia   ngungsi  wawidangan    panegara    Den   Bukit.

   Nanging   roob    paguyub    ka ping   kalih , sayuwakti   I    Dewa   Gede     Oka    muwang    putra – putran  Ida   sane   kantun   alit – alit   wimuda , saha    kasarengin   taler   olih   arin   Ida   sane    kantun   anom   jejaka   utawi    taruna    bunga , mapesengan    I   Dewa    Gede    Sana , lan   ka iring   olih   limang   kuren   pangabih    tosning    Arya    Pameregan, rawuhing    kula   gotran nyane    sowang – sowang .

  Pamargi    roob   paguyub   ka ping   kalih    puniki , nyunut    beneng    kawuh , nyemah   nedunin    Tukad    Pakerisan , raris    ngamunggahang    rawuh   ring    wawidangan    bangket   utawi    tanah     tegalan     sane    kawentenan nyane    marupa    beet , kwehing    punyan    langsat . Riantukan   akweh    mentik    punyan    langsat , tan   bina   kadi   alas    langsat , awanan    genahe    punika    kabaosang     Tegal     punyan    Langsat . Dados  ka suwen – suwen    loktah   kojaran     Tegal   Langsat , raris    rawuh   mangkin    mawasta    Tegalsaat . Sakeng   Tegalsaat   lampahe    nyujur    beneng   kelod   ngalintangin  Desa    Pasalakan    prapta   ring   Desa   Sawa   Gunung , raris   ngalantur     pamargine   ngawanang    ngalintangin   Desa   Pagepokan    saha   ngambahin     margi   a nylongnyongan    beneng   kaler    nyisir   sisin   Tukad    Tabu , nuli    nyemah   tukad   raris    ngamunggahan    rawuh   ring     Desa    Cagaan   nyoloh    beneng   kawuh    tedun    ring    Tukad    Singa .  Irika    ring   tukad     Singa    warga   roob   paguyube   masandekan    sinambi    pada    masiram   ring   toyan     pancoran   sane   dahat    ening   toyannyane . Wusan    masiram    sami    pada   ngagah   takilan    lawut   magibungan   sinarengan    lawan     kula  gotran nyane   sowang – sowang .  Sampun    pada    waneh , raris   malinggih – linggihan  duwur    batu    parangane    sane    wenten   di  sisin    Tukade . Kanjekan    punika    molih    galah    ma babawosan    marerembugan , buat    uleng    kayune , munggwing   pamargi    sa lantur nyane , maka    pamekas   panegara   Desa   sane    jaga    ka ungsi . Sajeroning   bebaosan    madarma  tula    rarembugan   duk   punika   I   Dewa   Gede   Oka   sareng   para    pangiring   pangabih   Ida    maka   limang   kuren . Wus    puput   nemu   gelang   munggwing    pamekas   unteng    panyungkem    baos    minakadi ;

            1. Riantuk    okan    Ida    I    Dewa    Gede   Oka    maka   tatiga     kantun    alit – alit   cili   wimuda ,   janten    nenten     pacang    prasida    antuka    ngalanturang    pamargi . 

            2. Manut    gatra    kapiarsa , inggihan    Kraton   Puri   Soma   Negara   ring   jagat   Pejeng , kajantenan nyane    kasinengguh   anyar . Tuwasing    pinarka ,manawita    Palungguh   Dalem    murdeng   jagat    Pejeng , welas   asih   ngeton   roob   pararudan   wong    Kabetan , kandugi    Palungguh   Dalem    ledang   arsa    nyayubang    roob   pararudan   sakeng   Kabetan . Sor  pinunase    gugon   tuwon   nyadia    parek   tangkil    yun   nyaraka   majeng    pangwawa    Jagat   Pejeng . Napi    malih   risampune    kapidarten   sapari   undukan   jalaran     kesah   matilar    sakeng    jagat   Kabetan , mogi – mogi   Ida   Dalem    asung   lugraha .

             3.  Mangen- angen   Ida   I   Dewa   Gede  Oka    buat    wicara   sane   nibenin   sakula   warga   I   Dewa   Kabetan     turmaning    pinaka    jalaran    matilare   sakeng    jagat   Kabetan, gumanti   mawiwit    sangkaning   ujar  para ; “ Beeh …… uli   di pasarean   I   Dewa   Kabetan  Matur “.  Raris   pajare    punika    gumentos   matemahan   pala   wisya   laraning   urip.

             4.  Pinaka    pangeling – eling    kayun, kayang    kawekas , raris   kategesang   baos “ PASAREAN “ puniki   kamanggehang    maka    pungkusan   pangweweh   parab , lantur   maring   parab   para    warih   I   Dewa    Kabetan   Panglingsir , kang   utamin nyane   maring   parab   para   putra    sane    kasinanggeh    raja    putra   utawi    putra   pa nyilih   di i .

      Ngawit    rahina   punika    upasadnya   I   Dewa    Gede   Oka   kinuntating   antuk    ujar “ PASAREAN “ .Salantur nyane   ucapan   PASAREAN   kinujaran   sala   kaprah    manados   ujar   PESARE , lantur   wekas  ka nyiuti   lingga   sandi   manados   ucape  “ BESAR” . Kasinahan nyane   pesengan    I    Dewa    Gede   Oka       manados    I   Dewa   Gede   Oka   Besar , rawuhing   putran   Ida   kang  sinengguh   panyilih   di i , kawenangan   nganggen   pukusan    BESAR . Akadi   punika    daging   unteng   bebaos   parerembugan   pabigbagan   ring   Tukad   Singa .

      Duwaning    sampun    nyubal   buat   bebaosane ,nuli  raris   makinkinan   pacang   ngalanturang    pamargi    anut   ring    unteng   baos   kasungkemin .  


    Kocapan   pamargin    roob    paguyub    I     Dewa   Gede    Oka    Besar     tan   sah   putran   Idane     maka   tatiga ,   nyujur    beneng    kelod    ngalintangin     Desa     Padapdapan    rawuh    ring     bencingah    Puri    Kraton    Soma    Negara      Pejeng .

   Sarawuhe    ring    bencingah   Puri     Soma   Negara    nuli   raris     I    Dewa     Gede    Oka   Besar    nganampeking     pacalang    sane    magebag   ring     Pamedal   Puri     saraya     nuwek    masadok     matur    uning     buat    sapangrawuh    Ida    ma iringan      sarowang     paguyuban    sakeng     panegara    Kabetan ,     riantuk     pikedeh    uleng   idepe     praya     pedek    tangkil    majeng    palungguh    Dalem    pangodag    a ngwawa    jagat   Pejeng .

      Risampune   sinah    antuka   Sang    Pacalang     munggwing    pabuatkayun    I    Dewa    Gede   Oka   Besar     raris   sinalih    tunggil    Pacalang   a ngateh    I    Dewa    Gede   Oka   Besar    Kabetan     ngaranjing   ka   Puri   rawuh     ring   Bale    Paseban . Sawatara    a papakan   base , kancit     medal     Palungguh    Dalem    kang    puspata    I    Dewa    Agung    Gede     Pamayun    Putra    ka iring    putra    kang   araja     putra    ma upasadnya    I   Dewa    Agung    Putu    Pamayun   Bukit    agia    masadu    ajeng    lawan    I    Dewa    Gede   Oka    Besar    saha    rowang    paguyuban nyane    sami . Sampun   pada   malinggih   punang    Dalem    Pamayun    maka   kalih   ring   patani   ka agungan   ri paseban, nuli   ngariyinin    I   Dewa   Gede   Oka   Besar   nuhun   matur   maduluran    sembah   panganjali   dahat   pranamia    pisan. Babaose    ngawit   jeroning     nyinahang    anggan     dane    Paguyub   sakeng    Kabetan     rawuhing    tatuwek    kayun     roob    Pararudan      Kabetan    pragata     pedek    tangkil     ri ajeng    Palungguh    Dalem , gumentos    awanan    kesahe     sakeng   Puri   Kabetan . Sapari   indik   pikobet   kayun   I   Dewa   Gede   Oka   Besar   sane   alamin  Ida   ring   Kabetan    maka   sami   kapidartayang   jantos   galang  a padang,                                                        .                                                                                                                                                                            Jeroning   babaos  pamungu   atur, pamekas    unteng   babaosane     sampun    sinah    antuka    palungguh     Dalem , mawastu    rumasa    gargita    kayune    miarsa    munggwing    sapangrawuh     paguyub    Kabetan    tur     ngandika , nganikayang     dahat    ledang    arsa   nglugraha   sa rowang    paguyub   Kabetan    jumenek    ring     wawengkon    jagat    Pejeng    agia     sareng – sareng    nabdab    panjake    ri   wawengkon    Pejeng , gumanti    buat     ngabih   linggih    Palungguh     Dalem    murdaning    jagat   Pejeng . Saha    Palungguh   Dalem    maosang    indik   kawentenan     kawit    para    laluhur     Palungguh   Dalem    lawan    laluhur    I    Dewa    Gede    Oka   Besar , sayuwakti    tunggil ,  inggihan   punika    wit    Betara    Kawitan    Sri    Dalem     Sigening . Kadadosane    Dalem    Di   Made    pernah     Kakyang    Palungguh    Dalem    Pejeng     kantun    sameton   kwalon     lawan   I    Dewa    Kabetan    pernah    Aji    Agung   I    Dewa    Gede   Oka    Besar . Antuk     gatra    pidartan    I   Dewa   Gede    Oka   Besar   punika   sane   nyihnayang    buat   rahat   kobet   kayun   warih   Kabetan. Malarapan   gatra   kesahe    sakeng    jagat    Kabetan    punika    maka    awinan     metu   eling    ri tuwas     kayun   Palungguh   Dalem    Pejeng , munggwing    kesah     palayun    Ida    Dalem   Di    Made    sareng    putran   Ida    kalih  duke    nguni , kantun     alit – alit    sareng    matilar    sakeng    Puri   Kraton     Gelgel , nyujur     genah    pasinutan     jantos    jenek     ring      wawengkon     jagat   Guliang ,   riantukan    purine    karejek    olih    I    Gusti    Agung   Maruti .  Indike    punika    sane    banget    ngawetuang    kayun    Palungguh    Dalem   Pejeng    rasa     kangen    ngeton    para   putran     I    Dewa   Gede    Oka    Kabetan    kantun   alit –alit    taler   katiben   lara    sane     katandang    olih    para     lingsir nyane   ring   Kabetan . Punika     raris    Palungguh   Dalem     Pejeng    ngandika   ring   warih   Kabetan; “ Bapa ……. ( asapunika    pajar   Palungguh  Dalem    ngesengin    I    Dewa      Gede    Oka   Besar ), suba     sinah   baan   Gelah    ngayunin   atur    pidartan     Bapane , janten    suba    panglingsir    iragane    tunggal .  Dening   buka    keto ,   mirib   tuara   ja    pelih    Gelah     pacang    nyayutang    anake    buka   Bapa    kayang    pianak   Bapane    makejang .  Nah ….. keto   masih    Bapa    tuara   ja    pelih     pradene    bareng – bareng   dini     nabdab    panjak , buat   ngabih   linggih   ka  Agungan   Gelahe   di    Soma   Negara . 

      Asapunika    daging    panikan  Palungguh   Dalem  Pejeng , kapatutang   olih    putran   Ida     kang   kadarma   putra , nuli    raris    I    Dewa    Gede   Oka   Besar    matur     nimbal ;” Inggih    Ratu   Palungguh   Dalem    sasuwunan   tityang , waluya    kasiratin  tirta    amerta    sanjiwani    ri angga    sariran    tityange   wus    miragi   tel    wecanan    Palungguh   Dalem , mawastu    dahat    gargita   ri tuwas  manah   tityang    maduluran    rasa   angayu   bagia    pisan . Tityang   sareng    pakilit   paguyube   sami , wantah   sida    matur ….. suksma   dahating   suksmaning    manah  antuk    suweca    asung    sih    Palungguh   Dalem   ring   sikian   tityang    rawuhing    sa rowang   tityang   sami .Ngawit    mangkin    tityang    nyadia   nyiwi   majeng   Palungguh   Dalem , ngugon   tuwonin    sakadi    tel   bisama . Sampun   nuwek    ri angen   tityang    antuk    suweca   asung    Palungguh   Dalem , pacang    prasida    nyambung    urip    kula   warga   sarowang    paguyub    pararudan    sakeng    Kabetan . Ainggih    munggwing    kadi   sapari   indikan    punika   sami ….  ledangang     pisan ….  lugrayang    tityang    “ m a s o b e “   majeng    palungguh   Dalem ; sajeroning    Palungguh   Dalem   ngodag   ngawawa     jagat    Soma   Negara , tityang   rawuhing    perti   sentanan   tityang    matitis   sutindih   bakti    nyungsung   nyiwi   sapari   titah   Palungguh   Dalem , saha    leket   mabela   pati … parek   lana    munggwing    kukuh   ajeg   pangodag    Palungguh   Dalem    kayang   ka pungkur    wekas . 

     Mireng   atur   pasobe    I    Dewa    Gede   Oka   Besar    punika    dahat   tatuwian   pisan, metu   arsan   Dalem   Pejeng    nulus    ngugonin     atur    I    Dewa    Gede   Oka   Besar   sinambi    ngaruntuhang   wecana ; “ Uduh …  Bapa …..  subayan   Bapane   buat   pesan    agia   gambel     Gelah    satmaka    paneduh   kayun   Gelahe . Adane   anake    buka   Bapa , mula   tuwah   mawiwit     getih   a bungbung      ajak   Gelah .  Nah ….. uli    jani   Bapa  manggehang   Gelah    pinaka    pangabih   werda   buat    gumana   nabengin   linggih    ka agungan   Gelahe   dini    di  Soma   Negara , turmaning   pinaka     uluning   pangabih    pakandel   Gelah    ane   suba     manggeh     minakadi   kula   warga     Dewa    Ngakan    Kanca , Dewa    Pasalakan   muah   Dewa   Ngakan     ane    len – lenan , ane   pada   mawiwit   uli   di  sameton    Satrya   Taman  Bali . Lenan     teken   ento    ada   masi   kula   warga   Dewa   Ngakan   Gedong   Arta , Dewa   Undisan   lan   Dewa    Pekandelan   ane    pada    mawiwit   uli    sameton    Samprangan   tosning   I   Dewa   Tegal   Besung , saha    pengabih   kula   warga    I   Dewa   Pamayun    tosning    warih   Tabe   Pakulun    Dalem   Watur   Enggong    lawan   rabi    panawing    tosning    Kiyai     Ularan   lan   I   Dewa    Budi    taler   warih   Dalem     Watur  Enggong    lawan   rabi  penawing   gumanti    putran   I   Dewa    Pering     Satrya    Taman  Bali   sane   jenek   ring   jagat   Nyalian    ane    patuh    paturu   mawiwit   uli   di   Puri   Gelgel   nguni . Tuwah   ento   ya    makejang   patuh   uli   wit    getih   a bungbung . Keto   nyin   mangdene   Bapa  tatas    kawiyaktiane . Nah … ne  jani    rawuh   malih  Bapa    pinih   untat   teka   mai    pedek   tangkil    mawiwit   sakeng   warih   I   Dewa    Kabetan   tosning    Sri   Dalem    Sigening , patuh    Kawitan   ajak   Gelah . Buka   jani …  Bapa   satmaka    ngawewehin   pakandel   pangabih   Gelahe . Ajak   amonto    makejang    para   Satryane   ane   mikandelin   linggih   Gelahe   dini  di   Pejeng . Munggwing   amongan   panyiwian   utawi   panyungsungan …. , sajabaning   para   pakandel   ane   suba    molih  duman   among – amongan   buat    ngempon   sinalih   tunggil   tegak  Pura   ane   ada   dini  di  Pejeng ,   sakarin  onto   mangdene    dini   di puri   ngawantunin    Gelah , gumanti   bareng – bareng   ngoreg   nyungsung    Mrajan   Agung   purine . Nah …. maka   pamekas   among – amongan  Bapane   maweweh   buin  a matra   buat   ngraksa   nureksain    wates – wates   wawidangan   kodag   Puri   Soma  Negara   ane   ada   di tepisiring    Lor   maka   wates   wawengkon   Pejeng   lawan   wawengkon   Tampaksiring ,saha   wates   tepisiring    Wayabiya ,maka   wates   wawengkon   Pejeng   lawan    wawengkon   Tegalalang   muwang   Ubud . Kasinahan nyane   buat   wawidangan   amongan  agem - ageman   reraksaan   Bapane   minakadi ;  Pradesa   Belusung , Sembuwuk , Umahanyar ,Melayang – Bintangkuning , lan   jangkep nyane   pradesa   Tarukan . Suksman nyane   Gelah    lascarya   maparo   pamuktian   lawan  Bapa. Unteng nyane    Bapa    nga mancanin   pradesane   nto   makejang , gumana   subakti  nungkul     marep   Puri   Soma  Negara .

      Munggwing   pradesa    Tarukan , yadiastun    suba    ada   ane  titah   Gelah   maka   pangulu    mawiwit    uli    tereh    Sang    Takmung ,ngaran    Ampeh   Aji    ne  kaloktah    ujaranga   Puaji ,nto   ane    lakar   nyarengin   Bapa    buat   ngarombo    asing    pidabdab   Bapane . Dadine    nto   ane   ajak   Bapa   ma adungan     utawi   magendu   wirasa    jeroning    nabdab   nureksain    panjak   miwah    jagat . Sakadi   punika    runtuh    pamutus    bisaman    Ida    murdeng   jagat   Pejeng    sah   karenga   olih   karaja   putra     kadi    Ida    I   Dewa    Agung    Putu    Pamayun    Bukit ,     duke     miteketin    I    Dewa   Gede    Oka    Besar . Riantuk    daging    pabigbag   baose   wus   nyubal    nemu    gelang    utawi    sampun    pada   adung , tumuli   raris    sarowang    paguyub   pararudan    Kabetan    ngalungsur   mapamit    praya    nyujur    ngungsi    genah    linggih    jenek    sane    wus     manggeh     kapituduh .

     Pamargin    I    Dewa   Gede   Oka    Besar    ka iring   olih    sabahu   paguyub   Kabetan , nyoloh   beneng   kaler    ngalintangin     pradesa    Pedapdapan    nyujur    genah    sane    kapituduh    Dalem    murdaning    jagat    Pejeng . Sajeroning    pamargi    I    Dewa    Gede   Oka       mababaosan     lawan   para    pangabih   Idane    tosning    Arya    Pameregan ,  migbagang   indik    pradesa    sane    jaga   kajujur ,pacang    anggen    genah   jumenek    anangun    puri .  Unteng    pabigbage   buat    genah    tegak   linggih    sane    pantes   pungus    anggen     genah   linggih    Sang    Pinabeng     Puri   Soma   Negara . Nganining    genah   sane   kasungkemin ,wantah    pradesa    Tarukan . Pabuat    sasuduke   mangdene   nampeking     genah    Puri   Soma   Negara, turmaning   wekasan    prasida    digelis   pedek   tangkil    miwah   nampek   sajeroning   ngaturang   ayah    ka   Puri    Ulu, gumentos    sida   antar    saluwiring    urah – arih    pasemayane    muwang   dreda    baktine    majeng    Dalem   Pamayun   Pejeng. Tiyos    punika    taler    mungpung    soroh   Ampeh   Aji    sane    pacang   anggen   mitra    kanti    jeroning    matimbang    wirasa    kalaning    nabengin   linggih   Dalem    Soma   Negara , sampun   lana    jenek   ring   Tarukan     pinaka    pangulu    Desa . Buat    pangaptine    mangda   lulut   asihe     lawan   ipun    soroh   Puaji , nyangsan     leket    pakilitan nyane    sabahu   nyaraka   ka   Puri   Soma   Negara .

    Sawireh    gelenge    mababaosan …  nenten    rumasa    lesune   mamargi , kancit   sampun   nincap   tepisiring    pradesa    Tarukan , nuli    lantur    masusupan   ka  telengin   Desa    Tarukan . Rawuh   ring   jaba   Pura   Puseh  -  Desa    Bale   Agung    Tarukan , irika   raris    I    Dewa    Gede   Oka   Besar    sareng    para    putran   Idane   masandekan   ngicalang   lusu . Munggwing    maka    lalima    pangabih    Idane    wit   Arya    Pameregan , dane   lantur    sinarengan     mapencar   niri – niri    masusupan   macacingak    ring   sawawengkon    Desa    Tarukan , gumanti    ngrereh   lan    milihin   genah   sane    pantes    pangus    pacang   winangun    Puri   Kraton    Sang   umanggeh    tabeng   wijang    Puri   Soma   Negara .

    Tan   a suwe   kaget   sampun    mawali   maka    limang   diri    pangabih   punika , macunduk   malih    di   jaba   Pura    Desa   Bale    Agung . Irika    raris   sabahu   paguyube   ma iguman , turmaning   pa igume  ane    kasungkemin   maka   pamutus   baos , inggihan   tegak   genah    winangun   purin   I    Dewa   Gede   Oka    Besar   yukti   sa baler   Pura   Desa    Bale   Agung   utawi   ri   luan  Pura . Kawentenan  tegak  purine    numbak  lawang    nyemah    margi   ageng    lawan    jejeran   karang   palemahan   warga   soroh   Puaji ( Ampeh  Aji ) .

     Salanture    duwaning   sampun    pastika     munggwing    genah   tegak   purine , taler    risampune   ngaturang    caru   pangruwak    karang ,  digelis   purine    sida    kapuputang   jangkep    tegak   Saren ,   Rangki , Semanggen , tan   sah    tegak   Merajan    olih    warga    Pameregan   antuk  ngarojong  ma gotong – royong . Wus    puput    raris   Purine   kawastanin “   PURI    KRATON    SATRYA    KABETAN “ .

    Pungkuran    wenten   malih   rawuh   sareng   anangun   Puri    baleran   Puri  Kraton  Kabetan    selat    panyengker    karang   sisi  kaler , kengin    sameton   tosning   I   Dewa   Undisan    wit    tosning     Leluhur nyane   ring    Puri   Kraton   Samprangan . Magingsire   sakeng    pasah   jenek   lawan  sameton   tunggil   Ida    kang   sinanggeh    pangabih   andel – andel  Puri    Soma   Negara   Pejeng , praya   nyandingin    pangabih   anyar    sakeng    Kabetan , nuwonin   titah    sameton   Idane   pinaka    tabeng   wijang   andel   puri , wentene   jenek   malinggih   ri    kuloning   Puri   Kraton   Pejeng .

     Baosang   risampune   Puri   Kraton   Kabetan   puput , wawu   raris   I  Dewa   Gede    Oka   Kabetan   mikayunin   buat   pantes    tegak    karang   palemahan   Warga    Pameregan   anangun   pakubon . Malarapan    antuk   atur    pasadok   Dane    para    pangabih   Pameregan   sami    sane   sampun   molih   nureksain   ma cacingak   kawentenan   wawidangan   Pradesa    Tarukan , raris    I   Dewa   Gede   Oka   Besar    ngicenin   epah – epahan    karang   palemahan   anggen   ipun   tegak   ngawangun   pakubon nyane   sowang – sowang   manut   kadi  ring   sor   puniki ;

      1 . A siki    inggihan   ipun , guru   rupakan   I   Ketut   Bintit, nangun   pakubon   baleran   jejeran    karang   palemahan   warga   Ampeh  Aji (  Puaji) ,mapisaga    lawan   soroh   Puaji . Pungkur   wekas   ring   tegak    Sanggah nyane   kawinangun   Pura “ PANTI    PAMEREGAN “ .

      2 . Ping   kalih   inggihan   ipun    guru    rupakan    I    Nyoman   Dompolan    nangun    pakubon    baler   Pura     Panti    Pameregan    selat    tembok    panyengker .

      3 .  Ping   tiga    inggihan   ipun    guru   rupakan   I   Made   Ringsun   nangun   pakubon   baler    lemah    pakarangan   I    Nyoman   Dompolan    utawi     mapisaga .  Tatuwek nyane    mangdene    punika   sami   nampek   turmaning    prasida    raket   caluh    ngiket   sawitra   kanti   lawan   soroh    Ampeh  Aji .

      4.  Kaping    papat    inggihan   ipun    guru   rupakan     I    Wayan    Minab   nangun   pakubon    baler    pura    Griya   muwang    pura   Panti   Pasek    Salahin ( pura    Panti  Sale ) , pengaptiane   mangdene    nyangsan   leket   caluh    mitra    kantine   lawan   soroh   Pasek   Salahin , awinan    genahe    nampeking   lemah    pakarangan   soroh    Pasek   Salahin .

      5.  Kaping    lima    inggihan   ipun    guru   rupakan    I    Wayan    Berata    nangun   pakubon    delod   Pura   Dalem   Ketut   utawi   Pura    Panataran   Alit   utawi    Pura   Nataran  Ketut    selat   tembok   panyengker, gumanti   mangdene    genahe   nampeking   genah    soroh   Ampeh    Aji    sane    jenek    baleran   Pura    Dalem   Ketut   selat   pangkung   utawi   dangin    Panti  Ampeh  Aji   selat    margi   Agung . Tiyos   ring   punika    sapisanan   nampeking   genah   soroh   Bali   Age  utawi    soroh   Bujangga   Wisnawa    utawi   soroh   Senggu , sane   nyungsung   Pura   Panti   Taman  Sari .

    Kenginan    Pasek   Salahin   lan   Pasek   Bali  Age   gumanti   panjak   pangiring   Dalem   Tarukan   duke   nguni   sawatara    abad   pat   belas ( 14 ).

   Peduman   genah   pangabih   Pameregan   punika   pamekas   unteng   sasuduke …..  wekasan   pradene    wenten    pabuat   pacang   ngigumang   utawi   magendu   wirasa   mangdene   prasida   digelis   tur  antar   antuka   nawuhin   utawi   ngarahin , niscaya    sida    antar  labda   karya   sakancan   pidabdab    wiadin   pakibeh    pikobet  sane    matu   wit   wong   durjana .

   Risampune   lintang   makudang – kudang   warsa ,…  kadi  ipun   wargan  Pan   Berata   rumasa   dewek nyane   ka – niri – ang     genahe    nunggil   ma dohan    lawan    para   nyaman – nyaman  ipune . Punika   awinan   sinalih  tunggil   sentanan    Pan    Bintit   inutus    magingsir   nganampeking   nyaman   ipun   makadi    sentanan   Pan  Berata , tur  ngawangun   pakubon   delod    Panti   Ampeh   Aji   selat   rurung . 

   Asapunika    akweh nyane    para   soroh    warga   sane    jumenek   ring   Pradesa   Tarukan , duk    kodag   kuasa    Puri   Kraton    Soma   Negara   sapamadeg   I  Dewa   Agung   Gede   Pamayun   Putra    sareng    putran   Idane    sane    mawasta    I   Dewa    Agung   Putu   Pamayun   Bukit , saha    pinaka    tabeng   wijang   Puri     inggihan   Ida    I    Dewa    Gede    Oka   Besar   jumenek    ring   Tarukan 

Baosang   ring   Puri   Kraton  Kabetan,  manawita   durung  lintang   a warsa   I  Dewa   Gede  Sana  jumeneng   ring   Tarukan, raris  Ida   kesah   sakeng   Tarukan   agia  nyujur  jagat   Badung   saha  mapungu   atur   ring    rakan   Ida ,munggwing   uleng   kayun  Ida   I   Dewa   Gede   Sana   minakadi : 

              1. Ida   I   Dewa   Gede   Sana   ngapti   jagi   ngaruruh   kaweruhan    majalaran   ngumbang   ngalu ,malajahang   raga   ngumbara   Desa   mungpung   kantun    anom    jejaka   utawi   taruna   bunga .

               2 . Maduluran     pasubaya    ri   pungkur   wekas    prade    wenten   kasadian    tutug    urip , pacang    pisarat   sida    macunduk   malih    sareng    pasametonan    wentene   ring    jagat   Tarukan.                                ..           3. Tiyos    punika  , duwaning   I    Dewa    Gede    Sana    kantun    meraga    anom     dereng   ka iket   olih    gegamelan    pasomahan   a laki – rabi , janten   nora   wenten   pa iketan   dresta    pakraman. 

      Kala    punika   nenten   lali    taler    Ida     I   Dewa    Gede   Sana   mahbahang    tatuwek    pamarginne , mangdene    sameton   Idane   lascarya   nglugraha   sapamargin  Idane , maduluran   astawa   stuti , mogi – mogi   sami   pada   rahajeng   labda   karya    sidaning   don   kayang   kawekas . Margi    sane    pacang   lakonin   Ida   wiyakti ; ngawanan    sakeng    jagat   Tarukan , nyemah   pamargi   ring    pasawahan   carik    subak    Tubuh , nyujur    jagat    Banjar    Sala , lantur    tedun   ngalitangin   Tukad    Petanu   rawuh   ring   tenten   pangadangan   Peliatan    utawi    Banjar    Ambengan . Pamargine   nyojor   beneng    kawuh   ngalintangin    jagat   Ubud   manggihin    Tukad   Woos   utawi    Tukad    Campuhan   raris    ngamunggahang    rawuh    ring   jagat   Panestianan   nuli   mamargi   beneng  kelod   ngalintangin   jagat    Singakerta   nincap    jagat   Tebongkang ,raris   ngambah   ngelodang   ngalintangin   Desa    Kengetan  nyujur   Desa   Singapadu , ngarepang   ngulati   ngungsi   wawidangan   panegara    Badung   maka   untenging   tatujon .

      Salantur  nyane    kinucap   risampune    I     Dewa    Gede    Oka   Besar    lana    jenek    malinggih    ring   Pradesa    Tarukan   tur    kamanggehang “ MANCA “ Puri   Soma   Negara    nuli  Ida   nelebang    kadiyatmikan , saha     Ida    dahat     jemet    pageh    ngalaksanayang    rastiti   bakti   pamuspan   maring   genah   Pura   sane   pinih     kasuciang    ring   wawengkon  jagat    Tarukan , minakadi   Pura    Dalem  Pamijilan , Ratu   Balian , Dalem   Setra , Dalem   Ketut   utawi   Panataran  Alit   lan  Pura   Pucak   utawi   Pura    Batan   Ancak , utawi   kaloktah   kinujar    Pura   Kaja .  Nyabran   rahina   rerainan    suci    utama   makadi     Purnama   Tilem , Siwa   Latri , Kajeng   Kliwon , miwah   rahina   suci    tiyosan , sayuwakti   Ida   nenten   nahenin   tempal    buat   rastiti    baktine . Tiyos   ring   punika    Ida   I  Dewa   Gede   Oka    Besar    taler   oneng   pisan   miara     paksi    titiran , jantos    akweh    pisan    maduwe    titiran  turmaning    suksman   ules    paksine   maka    sami   dahat    utama . 

      Kanjekan    rahina   ayu , padewasan   ngalunganin   mapikat , kala    punika   Ida   I    Dewa   Gede   Oka   Besar    lunga     mapikat    paksi    titiran . Palungan   Idane   ngaraga    tan  pairingan . Munggwing    genahe    mapikat ,irika    ring    telajakan   Pura    Kaja . Paksi    titiran   sane    anggen  Ida    mapikat    kategulang   ring   taru  lempuyak    soring   punyan   taru   Ancak . Tan  madoh    sakeng   taru   genah    guwungan   paksi    pikatan    kategulang , wenten   taler    punyan   taru   Bingin    mageng    lan   punyan    taru   Pole    mageng    tur    tegeh   punyan nyane    ring    samping    taru   bingine   punika . Kadi   Ida    I   Dewa   Gede   Oka   Besar , nyantos    pikatane    ring    margine, tan    doh   sakeng    jaba   Pura   Batan   Ancak . Sawatara    a panginangan , kancit    wenten   paksi   titiran   brumbun    matinggah    ring   guwungan     paksi    pamikate , sane    sampun    madaging   engket   antuk   getah    taru   tehep . Sa antukan    ngaksi    guwungan   mapikate   sampun    ngamolihang , tumuli    gagesonan   Ida    I   Dewa   Gede   Oka    Besar   nyagjagin   nyujur    genah   pikatane    agia   ngambil    paksi   titiran   brumbun   punika . Sadurung    titiran   brumbun    punika    sida   ka ambil , …  barber   tanpajamuga ….  empak     carang    taru    polene    punika   a   carang   mageng    riantukan    sampun    lintang   letuh    tur    ngetih.  Kawentenan   carang    taru    pole   sane    empak   punika , yan    saihang  mageng nyane , manawi    wenten    saih   punyan   taru   buah   jebug . Carang   taru    pole   letuh   empak   punika    tambis – tambis   nibenin    duwur    utawi    prabun   Ida     I    Dewa    Gede    Oka   Besar . Punika   awinan    Ida    kagyat    tangkejut    saha    paksi   titiran   brumbun   sane   sampun   kaleket   antuk   engket   ring   guwungan   pikatan , prasida    ipun    keles    sakeng   engkete   lantur   makeber  malayu   antuk   jerih nyane    kadi   kadamprat   olih    labuhan    carang    taru   pole    empak   punika .

    Munggwing   I   Dewa    Gede   Oka   Besar  sadah    dawa   angsengan    angkihan   Idane    antuk    makesyabe    kaliwat . Nanging   a ngayu   bagia   kayune ,wireh   nenten   katiben    carang   taru  pole . Sada    suwe   I   Dewa    Gede   Oka   Besar    bengong   mategtegan   sinambi    metu   kayune   nyelsel    riantuk    paksine   boya   ka keniyang . 

     Sampun   rumasa   enteg   kayun  Idane , nuli   raris   guwungan   titiran    pikatan    punika   ka ambil    saha   taru   pole    letuh   punika    ka tikul   baktana   ka  puri   buat   enggen   saang . Sarawuhe   ring   purian , carang    taru   letuh    punika    kagenahang    dangin   Bale    Semanggen    utawi    delod   Mrajan . Kantos    bulanan   tarune   punika , gumanti    keser    kelod – keser   kaja   dangin    balene  durung    taler    ka anggen   saang , sakewanten   carange   sane    malit – malit    sampun   ka anggen  saang , duwaning   dangan   antuka    ngelung – elung   olih   istri – istrine . 

     Nampeking    rahina     nemonin    wali   ring   Mrajan ,  raris   taru   pole   letuh   punika    ka kandik   anggen   saang    olih    pengayah    warga   Pameregan . Kinucap   tarune    sampun    tambis    telas    ka kandik , wantah   kantun   a tugel   bawak ,  yukti   risedek   ngandik   tugelan    kayu   pinih  untat   punika,  wenten  cihna   caciren   umijil . Kala   punika   sedeng   rain   kandike   ngarancap   nunjeb    ring   sigaran   taru    pinih   untat    punika , tan pajamuga    metu    kagiyat    mijil    geni   sakeng   gatikan   rain   kandike    lawan   “ anu “   utawi   barang   sane   durung   janten   ka uningin    wenten   ring    tengahan   taru   sigar   punika , kabenengan    keni   gatikan   besin   kandik , gumentos    geni    punika   ngendih   ngabar – abar    prasida    ngeseng   telas   puwun   taru   pinih   untat   punika   dados    awu . Tepengan  punika  I   Kaki   Pameregan    sane    ngandik   tarune   punika, sakeng   makesyab nyane … barber   nyerit “  ee…e…..ek ……aduhhh….!”. 

     Mireng    jeritan   I   Kaki   Meregan    punika   dahat    santer   keras , nuli   gagesonan   I    Dewa   Gede   Oka   Besar   nyagjag   nganampeking    I   Kaki   ka dangin  Bale   Dangin , duwaning   katarka   batis nyane   I   Kaki   keni    kandik . Rawuh   ring   genah   makandikan   ka aksi   olih  Ida ,geni   ngendih   ngabar – abar    ngeseng    glontongan   taru   punika . Sawantara   galah   punika    I   Dewa   Gede   Oka   Besar   ngadeg   bengong    ngaksi   genine   ngeseng   tarune    jantos    telas   puwun . Ri   angen   Ida    sakadi    soleh    rumasa , nembe    mangkin    rain   kandik   lawan   taru   pole   sida   ngawetuang   geni  jantos   ngendih .  Risampune   geni   punika   udep , kadi   angob   Ida    I    Dewa   Gede   Oka   ngantenang , dening    wenten   magelintik   barang “ anu “  tan   sida   gineseng   antuk   geni , makanten   tinglar   ring   tengahing   awu   bara . Raris    gelintingan    punika    ka kutak – kutik   antuk   carang   taru   malit , madoh   sakeng   awu   bara   punika. Sada    suwe    gelintingan    punika    ka lingling ,raris    sinah   majanten    gelintingan   punika    marupa   besi   berek   amah   barak , sawatara   a lengkat   dawan nyane , sakadi   besi  paku   usuk   utawi    besi   angker   saka . Besi   punika   raris   ka   ambil   tur   ka apenin , minakadi    berek   barak nyane   ka resikin   jantos    kedas   nyalang . Risampune   kedas   nyalang , wawu   sinah   pastika   makanten  parupannyane   besi   punika ,  nora    lian   wantah   marupa  “ BESIN    TUMBAK “ . Salantur  nyane    besin   tumbak   punika    ka karyanin   katik   utawi   dedanganan     nyane   antuk   taru    panggal   buaya    tur   besin   tumbake    katekepin   uantuk    saung nyane, awinan   makanten   sakadi     tungked    Sang   Maraga    sampun   ruyud. Sa antukan   dawan   danganan   tumbake    sawatara    a pangadeg   bahu ,  kapikanten    tumbake   sakadi    tateken   utawi    tungked   sane    loktah   katungkedang    olih    wong   sampun   werda    bungkut   grayut – grayut . 

      Wus    punika      kanjekan    rahina    padewasan    dahat    ma utama    jeroning    melaspas     pasupati     saluwiring    senjata   pusaka , sakancan     wesi   landep    pinaka    saselet   gagemet , nemonin    rahina    Saniscara – Keliwon  -  Landep    nemu    Purnamaning    Kapat , kala     punika   tumbak    tateken   padruwean   I    Dewa   Gede  Oka   Besar   sane   anyar   ka karyanin    ka upakara   yadnya   saji   pasupatian  agung . Salantur nyane   tumbak   tateken   punika   sane    anggen   Ida    gagemet    saselet   sadina – dina    kalaning   malelungan , tan   bina   kadi   Dang  Wiku    makta   tateken    pananda    kalaning    mamargi . 

       Duwaning    tumbak   gagemet   utawi      tumbak   pusaka   punika    ka keniyang   sangkaning   empakang   taru   pole   sane   prasida   ngamedalang  geni , mawinan    raris   tumbak   tatekene   punika    kawastanin   “ TUMBAK    PUSAKA   SAKTI      K I      P O L E       G E N I “ . 

        Ngawit     duk    punika   I   Dewa   Gede   Oka   Besar    kalaning    malelungan , Ki   Pole   Geni   tan   nahen   pasah   sakeng   tangan  Idane , gumanti    anggen  Ida   tateken . 

          KACARITA   mangkin    kawentenan    I    Dewa    Gede   Oka   Besar     jumeneng    ring    Puri   Kraton     Kabetan   Tarukan , sajeroning      madeg    “ manca “ linggihe    ring    jagat   Tarukan     manut   sapituduh     Dalem   Pamayun   Pejeng , kawuwus    prasida    degdeg   trepti    rahajeng   antuk  Ida   nabdab    panjak    tan   ana    pakewuh    muang    pakrimik    pajake , yadiastun    ring    jagat   Tarukan     sadina – dina    nyangsan    rumasa   wetu     caciren – caciren    ulah    polah    sakadi    rasa  iri ati , kadi    maboya    munggwing   warih    I    Dewa    Kabetan    wentene   sareng   jumenek   ring    Desa   Tarukan . 

           Caciren     ulah   polah    punika    macihna    sakeng    “ pari   solah    sapra tingkah “    miwah    “ ujar   para -   ujar   para “  wong    sane    rumasa    dewek nyane    kasumbung    pinaka    pamucuk    pangenter    Jagat   Tarukan . Anuting     parisolah    ujar para   punika   janten  sinah   karasa    antuk    warih   Kabetan ,wantah    wong   iku   mapeleh – peleh    ngunggulang   dewek   ipun , kadi rasa    ipun   wong   dahat    pascat    andel   ring    padewekan . Parisolah   ujarparan  ipune    malarapan   ngelarang    winaya    sandi , aji  ugig    miwah   dusta   raja pisuna . Yadiastun     akadi    punika , boya    ngawinan   rered   kayun   I   Dewa   Gede   Oka   Besar   jeroning    midabdabin    panjak    saha    sutindih    belapati   ring    swadarmaning   Satrya . Indike    punika   boya   dados    kapiambeng    antuk   Ida    Warih    Satrya    Kabetan . 

          Kanjekan    duking    massa – massa    punika    para   putran    Ida    I   Dewa   Gede   Oka   Besar    sampun    pada    anom   prajaka , sakewanten    sinalih   tunggil   putran   Idane , kang    puspata   I   Dewa   Gede   Lakes    ngemasin    newata    kantun   yusa   anom  jejaka   utawi   taruna   bunga. Inggihan    kadi   Ni    Dewa    Ayu   Munang    dahat    teleb    ngelarang    tuwas    kayun    brahmacari , utawi   maraga    kanya . Wantah    I    Dewa   Gede   Tukrukan   Besar    kemawon  sane   tutug    ngalap   rabi    sakeng    jagat   Petak     maparab   Ni    Desak   Ketut   Nyentok , turmaning   sampun   ngendahang   putra    petang   diri    minakadi; 

                 1 . Kaping  siki   mapesengan   Ni    Dewa    Ayu    Putu    Saplug   Kanya , istri   adegira   embas   sawatara   warsa    1744 . 

                  2. Kaping    kalih    maparab    I   Dewa   Gede    Made    Sedan  Besar ,lanang   adegira   embas   sawatara    warsa    1749 . 

                 3. Kaping   tiga    upasadnya   I   Dewa   Gede     Nyoman    Gemuh, taler   lanang   adegira   embas    sawatara    warsa    1753 . 

                  4 . Kaping  empat   mapungkusan    I    Dewa   Gede    Ketut   Sengkor ,   janten   lanang   adegira    embas    sawatara   warsa    1758 .

           Nika    sami    para    putra    Puri   Kraton    Satrya   Kabetan   ring  Tarukan . Pamekas    risampune   para    putra    inucap   pada   ngalap   rabi   turmaning    sampun    pada    ngendahang    pertisentana , kandugi   duk   massa    punika   wawidangan   mandala    Puri   Kraton   Satrya   Kabetan    ka epah    manados   tigang    mandala   utawi    karang   palemahan   tegak   puri ,   maka   luwir ;

          A .  Palemahan   karang   SAREN    kamanggehang   tegak    PURI   PUSAT .

          B .  Palemahan    karang    RANGKI     kamanggehang   tegak    PURI    RANGKI .

          C .  Palemahan    karang    SEMANGGEN    kamanggehang   tegak     PURI    SEMANGGEN.

        Duwaning     Puri   Kraton    sampun  ka epah    dados    tigang    tegak    pekarangan     palemahan , punika   awinan     mangkin   purine    nenten    kantun       ka baosang    Puri    Kraton . Raris    mangkin   katiga   Purine    punika    ka baos     Puri   Jajaran . Manut     swadarmaning   drestanikang    warih   Dalem    kang   angawa   Rat  minakadi ,  yaning    para   warih   Dalem    madeg    Nata   Murdaning   Jagat , wenang  para    warih nyane    kapungkusang    I   Dewa   Agung . Bilih – bilih    warih    Dalem    sane    kamanggehang   a mancaning    Jagat , wenang  para   warih nyane    kapungkusang    I    Dewa    Gede    turmaning    tegak    Purine    wenang   nganggo    wawidangan   mandala    jangkep    maka   luwir ; tegak    Saren , tegak   Rangki , tegak   Semanggen , Kuri   Agung   saha   natar    ancak   saji   lan   wewangunan   Bale    Tegeh .  Yaning    para   warih   Dalem   nora    a ngawa   Rat    turmaning   malinggih   ring   tegak    Puri   jajaran    kapungkusang    I    Dewa     Putu     utawi   boya   ngangge   “  Gede “   miwah  “  Agung “ . 

         Awanan    puri   Kraton   ka epah   dados   tiga , riantuk   wentene    putra   lanang   tatiga   saha   maka  tiga   tan   arsa    magingsir    sakeng    Puri   Kraton . Risampune    putra    lanang   maka   tiga    wus    pada    ngalap    rabi   turmaning   sampun   pada    ngendahang   kwehing   sentana ,  raris   Puri   Kratone    ka epah    tiga   sakadi    sane   panggih   mangkin  kawentenan nyane .

       # Munggwing   putra    sane    malinggih    ring   PURI    SAREN    utawi     Puri   Pusat , inggihan   Ida    I     Dewa    Gede    Made   Sedan   Besar , wus   alaki    rabi   lawan   Ni    Desak   Putu   Luhin    sakeng    Desa    Sawa   Gunung , ngendahang    putra    limang    diri   a ngaran ; 

           1 . Kaping    siki    I    Dewa    Gede    Kompyang    Besar , embas   sawatara   warsa    1798 .

           2 . Kaping    kalih    I    Dewa   Gede    Ketut    Gesiuh , embas    sawatara    warsa    1806 .

           3 . Kaping    tiga    I    Dewa   Gede    Putu   Raka , embas   sawatara    warsa   1810 .

           4 . Kaping    papat    I    Dewa    Gede    Made     Badoh , embas    sawatara    warsa   1815 .

          5 .  Kaping    lima   Ni    Dewa   Ayu    Nyoman   Menuh, embas  sawatara    warsa    1819.

       Risampune    Ni    Dewa    Ayu    Nyoman  Menuh  munggah    anom   listuayu , raris  ka laki  rabi   lawan   I   Dewa   Putu    Jental   sakeng   Desa   Dukuh   Pejeng , saha   pakerab kambene   kalaksanayang   ring   Puri   Pusat ,  kamanggehang   “ NYENTANIN “ , yukti   Sang   maraga   lanang    kapinanggeh   maraga   istri , saha  Sang    maraga   Istri   kapinanggeh   maraga    lanang , ngodag   jeroning   pertisentanan nyane    kayang   riwekas   ungkur . Salantur nyane    Ni   Dewa   Ayu   Nyoman   Menuh  lan   rabine   kapica    tegak   karang   lan  carik  catu , mangdene   magingsir    sakeng   Puri   Pusat . Munggwing   genah   tegak   puri   ne kapica   irika,    ring    bucu    kaja   kanginan  Pura   Desa   Bale   Agung   Tarukan ,selat   tembok  panyengker    Pura . Pungkuran    purine   kojaran   PURI     DUKUH . .

       # Lantur    munggwing   putra   sane   malinggih   ring   Puri   Rangki , inggihan   Ida    I    Dewa   Gede    Nyoman   Gemuh ,  kabaos    sampun   alaki rabi   lawan    Ni    Desak   Nyoman   Kawi   sakeng   Desa   Cagaan . Sada   suwe    parabian  Sang   Kalihan   durung   ngendahang   sentana , nanging   malarapan   antuk    ka pagehan  kayun   I   Dewa   Gede   Nyoman   Gemuh , nyabran   latri     pedek    tangkil    nakti    rastiti   ring     pura   Ukur – ukuran   Sawa   Gunung , pamuput    rabine    mandeg    mobot   tur    ngendahang    putra   angaran ;

       1 . Kaping  siki   I    Dewa    Putu   Tunas   Besar , mijil   sawatara   warsa   1840 .

       2.  Kaping   kalih    I    Dewa    Made   Gambir , nangging   Ida    lebar   yusa    13   tiban .

       3 .  Kaping   tiga     Ni    Desak   Njoman  Anom , inalap   rabi  olih     Anak   Agung   Gede   Rai    saking    Br.  Pande   Pejeng , gumentos    pungkur   wekas   putrane    kojaran   Anak   Agung   Gede    Tarukan , tur   disampune    duwur   okane    punika,taler   malih   ngalap   rabi   ring   Puri   Dukuh   Tarukan , raris   loktah    Ida    kapungkusang   Anak   Agung  Aji   Guru .

        4 . Kaping    empat    Ni    Desak   Ketut   Geliling   ka ambil   rabi   olih   I   Dewa    Gede    Kompyang   Besar    tabeng   wijang   Puri   Soma   Negara , sakeng   Puri   Pusat    Tarukan  .

       5 .  Kaping   lima   Ni   Desak    Nyoman   Rati    nanging   Ida    lebar    wawu   munggah    anom

     6 .  Kaping   nenem    Ni   Desak   Made   Rai    Rakti    inalap   rabi    olih  I   Dewa   Agung   Pamayun   Guliang   utawi  Dalem   Pamayun   Putra  kaping VI  puri   Soma  Negara  Pejeng,  pinaka   rabi  panawing. Asapunika    sami    para   warih    Puri  Rangki  .

       # Lantur    malih  baosang     munggwing   putra    sane   malinggih   ring   Puri   Semanggen , inggihan  kadi   Ida   I   Dewa     Gede  Ketut    Sengkor , sampun    ngalap    rabi    kaping  pisan    sakeng   jagat    Melayang    Pejeng   Kaja   mawasta    Ni     Desak    Putu   Anom . Munggwing   tegak   genah   purine   ring   Melayang , delod    Pura   Merajan   Agung   rong    lawang    kaping    kalih   sakeng   kaler    dangin   rurung .

         Waluyane    tegak    genah   Puri    Semanggen    punika , wit   mandalaning    Semanggen , wantah    pinaka   genah   nyekeh   layon .  Awanan   kadi   punika ,   kalaning    mabigbagan    buat    ngepah    tegak   Puri   Kraton   Satrya   Kabetan , makadi   Ida   I    Dewa   Gede   Ketut   Sengkor     boya   kayun   magenah   ring    Semanggen     riantuk   jerih   kayune    jenek   malinggih   ring    genah    nyekeh   layon .  Sangkaning    pangerumrum    para    sametonne , turmaning    tan   purun   tempal   ring    titah   anake   Lingsir , pamuput   Ida    ngiringang   magenah   ring   Semanggen , sakewanten   mangda   madaging    kadi    pisarat    kayun  Idane ,sayuwakti    mangda    rakan   Ida    pinih   duwur    kang     puspata   Ni   Dewa  Ayu   Putu   Saplug  Kanya    ledang   arsa    nyarengin    ngabih    malinggih   ring   Puri  Semanggen.  Pakarsan   I   Dewa   Gede   Ketut   Sengkor    punika   kadagingin    olih  Ajin   Ida    lan   semitone   sami  , saha   rakan  Ida   Kanya    taler    kenak     nyarengin   arine   pinih   alit , antuk   sayange   ring    ari . 

         Wus    pakerab   kambe   I   Dewa   Gede   Ketut   Sengkor    lawan   Ni   Desak   Putu    Anom   wenten    embas   putra    petang   diri   ngaran ; 

          1 . Kaping    siki   I   Dewa   Putu  Kandel    embas    sawatara     warsa    1868 .

          2 .  Kaping    kalih   Ni   Desak    Made   Kemul   embas   sawatara    warsa   1872   inalap    rabi  olih    I    Dewa   Made    Rai   sakeng   Puri   Batan    Wani . 

          3 .  Kaping   tiga    I    Dewa   Nyoman   Suta   embas   sawatara   warsa    1877 .

          4 ,  Kaping   papat    I  Dewa   Ketut   Cenikan    embas   sawatara    warsa    1881

       Tiyos   ring    rabi   kaping   pisan   utawi    rabi    prami , taler   I   Dewa   Gede   Ketut   Sengkor  ngalap   rabi   kaping   kalih   utawi   rabi   penawing   mawasta   Ni   Desak    Made   Rai , wantah   wiyakti   ari   ipen   Idane   utawi   ari   tunggal   guru   rupaka   lawan    rabi    prami  Ni   Desak  Putu  Anom , duwaning   Ni  Desak   Made   Rai   gumana   nginte    utawi   ngemban   para    putran   rakan   Idane   ring   Puri   Semanggen . Kala   punika    Ida    I   Dewa   Gede   Ketut   Sengkor   lawan  ipen    Idane  molih   galah     nemuang   pitresnan    jantos    lantur   akerab – kambe   pinaka  rabi    kaping    kalih   utawi   rabi   panawing . Sakeng   rabi    penawing   kadi   Ni   Desak  Made   Rai   ngendahang   putra   kalih   diri    mapesengan ;

        5 .  Kaping   siki    I   Dewa    Made    Kenting    embas    sawatara   warsa    1883 .

       6 .   Kaping   kalih    Ni   Desak    Ketut   Gendor    embas    sawatara    warsa    1887 , inalap   rabi   olih   I   Dewa   Made     Badoh    sakeng   Puri   Pusat    tur   wekasan    maka    pangawit   Puri   Pondok .                                                                                        

TATWA    ANANGUN     MERAJAN     PASAMUAN . Kocap   mangkin   risampune   para    warih    Puri   Kraton    Dewa    Kabetan   wus   akweh     pawilangan    kula   gotra    pertisentanane ,riantuk   sowang – sowang    para   putrane   taler   wus    pada    akweh    ngendahang   pertisentana ,   raris    sawatara   warsa    1844    Puri   Kratone    ka   epah    tigang   tegak   karang   puri    minakadi   puri   Pusat , Rangki   lan  Semanggen    saha    pada    anangun    merajan    pakurenan. Samaliha    para   warih   sowang   -  sowang    epahan    puri   punika , wus    pada    ngalap   rabi    gumentos   wenten   sane    magingsir   anangun   puri   anyar   maka   luwir ; I    Dewa   Putu   Raka   puri   Pusat    magenah   ring   Puri    Kajanan ,   I    Dewa    Made   Badoh    puri   Pusat   magenah   ring   Puri    Pondok , warih    I   Dewa   Gede   Kompyang   Besar    puri    Pusat    magenah   ring   Puri   Kawan  , Ni   Desak   Putu   Kompyang    puri   Rangki    magenah   ring   Puri   Sor   Pura , I    Dewa    Nyoman   Suwe   puri   Rangki   magenah  ring   Puri  Kanginan , I   Dewa   Nyoman   Suta   puri   Semanggen   magenah   ring    puri   Parwa , I    Dewa   Made   Kenting   puri   Semanggen  magenah   ring    Puri   Dauh   Telabah . Asapunika     kawentenan    para    putra    tosning     I   Dewa   Kabetan   ring  jagat   Tarukan.

    Rikanjekan   duk   warsa    1889    raris    kawinangun    Parhyangan    Pasamuan   Sameton    Kabetan   sareng – sareng    lawan    para   warih    Puri   Batan   Wani   lan   para   warih   Puri   Dukuh . Parhyangan    punika   kabaos   MERAJAN   GEDE   SAMETON   KABETAN . Munggwing    genah    tegak   mandala   Marajan    Gede    inucap , ri   selagan    Puri   Pusat   lawan   Puri   Rangki . Nganining    akweh   panyiwi    kanjek   punika   manawita   wenten    12 ( roras )   kuren . Maka   adeg    ajeg   pamangku   kaping   pisan   ring   Merajan   Gede    inggihan  Ida    I    Dewa   Gede   Made   Sedan   Besar    sakeng   Puri   Pusat . Salantur nyane   panemon    wali   patirtan   ring   Merajan   Gede   nemonin   rahina   Buda – Keliwon – Pahang   utawi   Pegat  Uwakan , duwaning   duk   rahina    punika   ngawit  NASARIN   Merajan   punika. Bantang    prabeya    wewangunan   muwang    prabeya    wali   patirtan   Merajan   Gede , sami   punika    katangga   olih   maka   tigang   Puri   maka   luwir   Puri   Pusat , Rangki  lan  Semanggen . Maka   pangayah   utawi   pangoreg   karya , karojong   olih   para    pangabih   tatadan    ngawit   kesah   sakeng   Kabetan , inggihan ipun    sakeng   sakula   gotra   panyiwi    Panti   Pameregan ,  saha   katampih   olih   para   sameton   Puri   Batan   Wani   lan   Puri   Dukuh . 

       Wuwus   lebar    pamangku   Merajan    Gede   kaping    pisan , raris   kagentosin  olih    I    Dewa   Nyoman   Suwe   sakeng   Puri   Kanginan   wit   bencahan   Puri   Rangki .  Sawireh     kawentenan    para    pertisentana    Dewa   Kabetan    ring   Tarukan    sampun    nyangsan   akweh   maweweh , tur   wus   pada    mapakurenan    utawi   mapasomahan , raris   wenten   pasadok  sakeng  sinalih   tunggil   para     warih     tigang    puri  panangga     prabeya . Sasuduk   pasadoke   munggwing   tigang   puri    penangga   prabeya     ring   Merajan   Gede   wus   rumasa   kobet    utawi   meweh    antuka   nangganing   prabye   inucap   wantah   sareng   tigang   puri   kewanten . Napimalih   kasinahan nyane   sampun   janten  makweh   endah  pakurenan – pakurenan   tur    sampun   pada   maduwe    karang   lan   telajakan    genah   makarya   tani , saha    sami   punika    sareng – sareng    iring    nyungsung    ring   Merajan  Gede . Anuting   ahab   jagat     kala   punika    kadi   rasa    nenten    kantun   pantes    pangus    prabeyane   inucap   katangga   olih   tigang   puri   kemawon . Pasadok   punika   manggeh   kapatutang   olih   akwehing   para   sameton , raris    ngawit   sawatara   warsa   1910   prabeya   wewangunan   lan   prabeya   wali  patirtan   ring   Merajan    Gede , katangga   olih   sowang – sowang   kula   warga   sameton   sane   sampun   alaki   rabi   utawi  mapumahan ,rawuhing   warga   sameton  Puri  Batan  Wani  lan   Puri   Dukuh   taler  sumuyub    lascarya   nyarengin   pinaka   patedun   ring    Merajan   Gede . Ngawit   duk  punika   Merajan   Gede   Satrya   Kabetan   ka empon   olih    PATEDUN    MAKSAN . Kweh   patedun   maksan   duk   punika   wenten   12 ( roras )   kuren .

     Lanturang  bebaose   makadi  risampune   Pemangku   Merajan   Gede  sane    kaping   kalih    lebar , raris   kagentosin   olih    I   Dewa   Putu   Tilem    sakeng   Puri  Kawan   wit   bencahang   Puri   Pusat , pinaka   Pamangku   kaping   tiga .

     Maka    mulaning    midabdabin   Merajan   Gede , punang    pinaka   prawartaka   utawi   Kelihan   kaping   pisan , boya   sangkaning   kapilih   utawi  kajodi   utawi   kapaku sara , wiyakti   Ida   I    Dewa   Putu   Tunas   Besar   sakeng   Puri   Rangki . Risampune  Ida   lebar , raris   kagentosin  olih  putran  Idane   sane    mawasta    I   Dewa   Made   Jaksa   pinaka   prawartaka   kaping   kalih . 

     Salantur nyane   pinaka   prawartaka   kaping   tiga , mawiwit    sangkaning    ka jodi   utawi   kapilih , wantah   kadi   Ida  I    Dewa   Made   Karya   kang   pangawit   winangun   Puri  Duwur   Pangkung ,saha   ka abih   olih   I   Dewa   Putu   Kalik   pinaka   patajuh   ngangkep   juru  raksa ,sakeng  Puri   Semanggen .  Duk   punika    kojaran “ prawartaka “ sampun  magentos   kojaran , manados  kojaran “Kelihan   Maksan” . Salantur nyane   I   Dewa   Made   Karya   kagentosin   olih   I   Dewa   Ketut   Diran  sakeng  Puri  Kanginan , munggwing   pengabih  Kelihan  kantun   I   Dewa    Putu   Kalik .

    TIYOS   KACARITA    I   Dewa   Gede  Sana   warih    Dewa   Kabetan    kengin   jumenek   ring  Banjar   Bun – Badung ,gumanti   sampun   ngedahang   perti  sentana. Duk  punika   jagat   Bun   kawawa   olih   I   Gusti   Made    Bija   Bun   tosning   Arya   Wang   Bang   Pinatih. Kanjek   kalaning   jagat   Bun   karejek   kalurug   olih   Nateng   Mengwi   kang   apasih   I   Gusti   Agung   Made   Alangkajeng  duwaning   mabuat    pacang   ngawalesang    sedan   pernah    putra   sane   maparab   I   Gusti    Agung    Putu   Mayun   Munggu , samaliha   layone    kantun    kasepel   ring  puri   Bun. Jeroning   matandang   yuda    wadwa    Mengwi  lawan   wadwa   Bun, tan  sah    para   warih   Dewa   Gede   Sana   sareng   bela   pati   matandang  jurit   melanin   panegara   Bun. Kabaos   nuli    kasatan    wadwa   Bun ne , sinamabi   katunjel  puun   akwehing    palemahan   wargane  ring  Br.  Bun. Sakewnten   I   Gusti   Made  Bija   Bun   saha    kulawargane   sami   polih   masinutan, tur   malayu   nyujur   jagat   Tainsiat – Badung, raris   jumemek   ring   Tainsiat.

     Munggwing   para   warih   I   Dewa   Gede   Sana  taler   pablesat   malayu,jantos   wenten  sane    nyineb  wangsa, wenten   sane   ngejagan   putra   alit – barak, nuli   kaduduk   olih  I  Kaki   Kepasekan   sakeng   jagat   Batubulan , kanjekan   ipun    idep   majejarah   ring   Br.  Bun, wenten   sane   kantun   manggeh   Satrya  malayu   nyujur   pradesa   Munggu – Badung, sairing   para   panjak    pangiring , raris   jumenek  ring  Br.   Pamaron  - Munggu – Badung.

           Kocapan   anak   alit   rare    sane  kaduduk   olih   I  Kaki   Kapasekan   ring   Br,Bun . raris   risampune   I  Kaki   raya   werda,  taler   anake   rare    wus   masomahan, duwaning   boya   ka uningin   wit   bun  kawitan   ipun,nuli   ipun  Sang   kaduduk   sukserah   nyungsung    Parhyangan    Pura   Kapasekan  aneng   Batubulan .Kasuwen –suwen   duk  nyeneng   Ida   I   Dewa   Putu   Tunas   Besar   ring  Puri   Rangki ,wenten   para   warih  Sang   kaduduk  ring  Br.   Bun   mawasta   I   Kaki   Ke aengan   sakeng  Batubulan   matemu   sawitra  kanti   lawan    I   Dewa   Putu   Tunas  Besar. Ngawit  punika   raris   kayang  kapungkur   wekas   para   warih   Sang   kaduduk   tan   purun    linyok  pedek  tangkil   ring   Mrajan  Agung   Dewa   Kabetan   Tarukan.Bilih – bilih   duk   ngawangun   pamedal   Mrajan   Agunge   warsa   1957, warih   Batubulan   mawasta  Mangku  Wasa   lan  Bapa  Kuasa   sane   gumana   ngayah   ngaryaning   muputang   pamedal   Kuri   Agung   Mrajan   Dewa   Kabetan  Tarukan.

 Kawuwus   sameton  warih   Kabetan   ring   Tarukan   sumuyub   matunggilan  nangun  Parhyangan  Pasamuan  ring  Pejeng,mawasta   Mrajan   Gede  Satrya   Kandel,risampune   jagat  Pejeng   kasor  ulij  Cok.  Gede   Sukawati   Ubud.Sawatara   warsa   1926,runtuh   bisama   mangdene   para   Satrya   Pangabih  Puri  Pejeng   masikian   nangun   Mrajan  Paibon.Raris   kapica   genah   ring  Banjar   Utu,wentene   ring   delod   margi   tiga   nyujur   Desa   Tatiapi. Wekasan  kalaning   anangun   ngentosin  gedong   Piyasan,buat   sameton   Tarukan   polih   emponan   urunan    pamelin    saka.Duk   punika   wenten   sinalih  tunggil   sameton   Satrya   Kabetan  tan  kayun   nawur   urunan   papeson , kadi   Ida   I  Dewa  Nyoman   Suwe   ring  Puri   Kanginan.Indike   punika   raris   maka   sami   sameton   Kabetan   kasengguh  tan   arsa  nyarengin  wewangunan   ring  Mrajan  Gede  inucap, mawastu   duk  anggara   kliwon  wuku   Prangbakat   sasih   kalima  warsa   1951  nemonin   puja  wali  rng  Mrajan  Gede  para   istri   lan  para   anom  miwah  alit – alit   sameton   Kabetan  pada   maturan  pedek  tangkil   ring   Mrajan  Gede. Tan  pariwangde  I  Dewa  Ketut   Lempod   pinih  ajin   I   Dewa   Ketut   Sura   kang   umanggeh   Pamangku   Mrajan  Gede  tan  arsa   ngastawayang   aturan   para   sameton  Kabetan  Tarukan,antuk   taled   dalih  raos,tan   purun  mamurug   pamutus   panyungkem    sameton  Satrya   Pejeng,duk   pasamuan   tgl. 3  Maret   1951. 

      Ngawit   warsa   punika  raris   sameton   warih   Dewa   Kabetan   ring  Tarukan   mapasah  tan   kantun   sareng   nyungsung   Mrajan  Gede   Satrya   Kandel   Pejeng.



                                                  Puput   kasurat; Anggara  Umanis  Medangkungan  purnama   kalima,29 – 10 -2012

                                                                                                                  Sakeng    tityang  

                                                                                                    Warih    Dewa    Kabetan   Tarukan



                                                                                      ( Toklok    Jata     Sawitur    alias   TUT    UBUD ).



   












 BABAD   DEWA   KABETAN    TARUKAN       J I L I D    ;II.




LEPIHAN    KETUS    BUN   PURI    KRATON     DEWA     KABETAN   ANENG    TARUKAN

               PARA     WARIH     PURI    PUSAT.

   Kinucap   I   Dewa   Gede   Made   Sedan   Besar   jenek    gumana   malinggih  ring   Puri   Pusat    wus   alaki   rabi    lawan    Ni   Desak   Putu   Luhin   sakeng   Sawa  Gunung   ngendahang   putra   limang  diri    maparab ; 

     1 . Kaping   siki   I   Dewa   Kompyang   besar .

     2 . Kaping   kalih   I   Dewa  Ketut  Gesiuh .

   3 . Kaping    tiga   I   Dewa    Putu   Raka .

   4 . Kaping  papat     I   Dewa     Made    Badoh.

   5 . Kaping   lima   Ni   Dewa    Ayu   Nyoman    Menuh   alaki   rabi   lawan    I   Dewa   Putu   Jental    sakeng    jagat     Dukuh   Pejeng   pawiwahan     nyentanin   saha    salantur nyane   pinaka   pangawit  Puri   Dukuh    magenah   ring  dangin   alun – alun    baler   Pura   Desa   Bale  Agung .

   KACARITA   mangkin   sapanyeneng  I   Dewa  Kompyang   Besar   putra    pinih   duwur  ring    Puri   Pusat   sampun  ping   tiga   ngalap   rabi    minakadi    Ni   Desak  Putu   Soka   sakeng  Belusung , Ni   Luh   Wayan   Antab  soroh   Puaji . Maka   kalih  rabi   punika   boya   ngawentenang   putra . Munggwing  rabi   kaping  tiga   mapesengan   Ni   Desak  Ketut   Geliling  sakeng  Puri  Rangki   ngendahang   putra   lanang   a diri   mapuspata   I   Dewa   Putu   Tilem .

    Kawentenan   I    Dewa   Kompyang   Besar   gumanti  Ida   kasinanggeh   senopati “ Dulang  Mangap “      Puri   Soma   Negara  Pejeng   kawuwus    maha   patih   tabeng   wijang   andel – andel   jagat   Pejeng . Duk   punika    ring   Puri   Soma     Negara   Pejeng    kanjekan  sapamadeg   I   Dewa   Agung   Pamayun  Guliang    saha    Ida   kabiseka    wenang    nganggen    pungkusan  “  Dalem Pamayun  Putra”   kaping  VI , ka abih  olih  arin  Ida   sane   mapesengan   I   Dewa   Agung  Rai  Pinatih   utawi   Cokorda  Rai   Pinatih .

     Punggelang   carita , kabaos  ne   mangkin   para   warih   Dalem   Pamayun    sane   jumeneng   Nata   ring   Tampaksiring    duk   massa  warsa   punika  inggihan   Ida   I  Dewa    Agung   Anom  Senetan   utawi   Cokorda   Anom   Senetan   nenten   ngendahang  senatana   utawi   bekung . Duwaning   kadi   punika   sinah   kawentenan nyane , raris   digelis   I   Dewa   Agung    Rai   Malinggih   Pamayun   utawi   Cokorda  Rai  Malinggih   murdaning   jagat  Payangan , pragata   gagesonan   ngabiseka   I   Gusti   Kebon   tosning  Arya   Kebon   Tubuh , madeg   Nata   murdaning   jagat   Tampaksiring , praya   nungkul   majeng   murdeng   jagat   Payangan . Maka   tatuwek   sasuduk   wiweka   winaya   Dalem   Pamayun   Payangan , gumanti …. mangdene   Tampaksiring   sida    kawawa   olih   Dalem   Pamayun  Payangan , majalaran   ngabiseka   tabeng   wijang  pengabih   Puri   Tampakasiring   sane   dahat   endel    satya   sutindih   majeng   para   warih   Dalem   Pamayun Tampaksiring   muang    Payangan.

    Indik   abiseka   I   Gusti   Kebon   punika   sane   ngawinang   kalintang   bendu   duhkita   kayun  Ida   I   Dewa   Agung   Pamayun  Guliang ( Dalem   Pamayun  Putra   kaping  VI )  , kadi    rasa   Dalem  Pamayun  Pejeng   boya   pantes   utawi   tan   wenang   buat   ngentosin   ka prabon  Puri  Tampakasiring . Tiyos  ring   punika , sampun   janten  sinah    kapikayun   munggwing   linggih   Dalem   Pamayun  Pejeng     kasemsemin    dahat    kanistayang   utawi  kacampahin   olih   sametone   sane   ngodag   ring   jagat   Payangan .

   Antuk    erang   kayune   Dalem   Pamayun  Pejeng , raris    Ida   pragata   pisan  ngesengin   I   Dewa   Kompyang   Besar   senopati   Dulang   Mangap   jagat   Pejeng , mangda   magegebug   ngarejek   Puri   Tampaksiring , buat   pacang   mucehang   kodag   kuasa   I   Gusti   Kebon  , maka   cihnaning  Dalem  Pamayun   Pejeng   bendu , prasangga   arepe   ring   wiweka   winaya   Nateng  Payangan . 

   Kanjek   warsa   Isaka 1758   jagat    Tampaksiring    kalurug   olih    bala   wadwa    jagat    Pejeng. Makuwug   yudane    ring   wawidangan   jagat   Bukit   nampeking   jagat   Kulub , saling   sempal , saling   tumbak , saling  angget , saling  singse. Maruket   ngamuk   bala   jurit    Tampaksiring    mapagut   lawan  bala   wadwa   Pejeng    kang   senopati   I   Dewa   Kompyang  Besar   a ngawa    pusaka   saselet   Ki   Pole   Geni . Munggwing   senopati   bala   jurit   Tampaksiring    maparab   I   Gede   Dangin   tosning   Dalem  Tarukan  kula  warga   Pulasari . Sajeroning   yudane    maruket  sengit    wadwa   Tampaksiring   marasa   kasatan   nuli   malayu   nyinutang   dewek  , tur   ka uber   karuwek   olih   bala  yuda   Pejeng . Kala   punika   I   Gede   Dangin   sida    katuwek   antuk   Ki  Pole  Geni   jantos   ngemasin  lampus . Sakewala    ana   bala   jurit  Pejeng ,   mawiwit    sakeng   Tarukan   ngemasin   padem    ring   tengahing    rames  yudane   di   Bukit ,  ma aran    Nang    Gangsar    lan   Nang    Limbak     soroh   Pasek   Salahin  delodan . Munggwing   tegak   karang  kubon nyane , dauh   Pura   Panti   Salahin  delodan  selat   telabah    selat   rurung ,  lawangan   kaping   lima   sakeng   kaler.

     Salantur nyane   bala   jurit  Pejenge   nyujur   ngungsi   Puri   Kraton   Tampaksiring , nanging   sadurunge   nincap   ka  Puri  Kraton   Tampaksiring, kadi   Dane  I   Gusti   Kebon   sampun   ngariyinin   masinutan   nyingidang    raga   sareng   sakula   gotran nyane , ngelarang  winaya    nyineb  wangsa , manados  wong  tani   sudra   wangsa . Munggwing    rundah   rebat    payudan   Dalem    Tampaksiring   mapagut   lawan    Dalem  Pejeng , karenga    dening   murdaning    jagat   Gianyar   inggihan   Ida    I   Dewa   Manggis   Jorog   pinaka   Nateng   Gianyar    kaping   kalih   uatawi   Dewa   Manggis   kaping  V, gumanti   ngentosin   Nateng   Gianyar   kaping    pisan   inggihan  Ida   I    Dewa   Manggis    Geredeg  utawi   I  Dewa  Manggis   Api   utawi    I   Dewa   Manggis   Sakti  . Risampune     I   Dewa   Manggis   Jorog   weruha    munggwing    kawentenan    pasemetonan  Dalem   Pamayun  boya   ja   adung  utawi   matungkas , indike  punika   nuli  ka anggen   bantang   purune   madaduwun   agia    nunggilang    kuwub   jagat  Pejeng   manjing  ka kuwub    kodag   kuasa   Nateng  Gianyar . Raris    I   Dewa   Manggis   Jorog   mapikarsa   ngiket   pasawitra   kanti   lawan  Nateng   Pejeng  Puri   Soma  Negara   malarapan   antuk  wiweka  “ pawiwahan “ praya    alaki  rabi   lawan    raja   pura   Gianyar   sane    maparab   I   Dewa   Manggis    Rangki. Tumuli  ngesengin   utusan   pamadikan   praya   pedek   tangkil    majeng    Dalem   murdaning   jagat   Pejeng, gumanti   buat   makruna   ngalamar   Dewa   Agung   Istri   listuayu   Puri  Soma   Negara   wiyakti   putrin   Ida   Cokorda   Rai  Pinatih . Kala   punika   ring   sajeroning   pakrunan   ngeluku , bebaose  madarma   tula  sakadi    banggras   ujar   Ida   Dalem   Pamayun   Pejeng   arepe   ring   utusan    pangeluku   Puri   Gianyar ,buat  pamadikan  punika   rahat   ka norayang   utawi    ka boyain   pisan  olih   Cokorda   Rai   Pinatih   Pamayun  Pejeng . 

     Riantuk    pamadikan   tan   mapikolih   raris   utusan   Gianyar   mawali  ka Puri  Gianyar   nguningayang   sakadi   kapiarsa   ring   Puri   Pejeng   pinaka    unteng   pamutus   baos   cutet   palukuane   dahating  ka norayang   pisan . Indik   wicarane   ripalukuan  punika , mawastu   metu    kayun   raja    putra  Nateng    Gianyar , jaga   nungkulang   jagat   Pejeng , malarapan    antuk   magutin    matandang   tanding    jurit    nyentokang    kawisesan    marep   murdeng    jagat   Pejeng . Kemawon   wenten   a matra   kantun   sumelang    rituwas   kayun   I    Dewa   Manggis   Jorog, nganining    kamolihan   I   Dewa   Kompyang   Besar   ring   payudan   sida   ngasorang   bala   wadwa   Tampaksiring   ring   wawidangan   jagat   Bukit . Duwaning   gatra   yudane   ring   Bukit   sampun  limbak   sumbung , kadi    Ida    I   Dewa   Kompyang    Besar   maduwe    saselet    pusaka   dahat   luwih   sakti   mawisesa .

    Salantur nyane   yan   asapunapi   pakibehe , sawatara    makudang – kudang  sasih , wenten   lalimbakan   gatra   singid   kepir – kepir      gatra   dusta   raja   pisuna . Buat   daging   gatrane ,  kengin   I   Dewa    Kompyang   Besar   ngangkas – ngangkas   jaga   ngadakang   rundah   biyuta , agia   ngarejek    Puri   Soma   Negara   marebutin   kodag   kuasa   Nateng   jagat   Pejeng , turmaning    gatrane   punika   nyangsan   limbak , samaliha   maosang   munggwing   I   Dewa   Kompyang   Besar   nedeng   puguh    mapa urukan   buat   nincapang   kawagedan  bala   jurit   Idane   ring   Tarukan , ngulati   bala   yuda   dulang   mangap   tan   pilih   tanding .

     Gatra    dusta   singid   punika   rawuh   kapiarsa   majeng   Nateng   jagat   Pejeng , duwaning   gumanti   sangkaning  kasadokang   olih   wong    Tarukan , sane   mapi – mapi   ipun   ngamargiang   “ telik   tanem “ . Punika    awinan   raris   I   Dewa   Kompyang   Besar   ka sengin   mangdene   sigra  gati    rawuh   pedek  tangkil   ka Puri   Soma  Negara . Ring   kayun   I   Dewa   Kompyang   Besar   nenten   marawat   matra   wentene   limbak  gatra   singid   kadi   punika , nuli   raris    Ida   mamargi   pedek  tangkil   ka Puri   Pejeng , kadi   rahayu   pa angenira , saha   Ki   Pole  Geni   nenten  pasah   sakeng   tangan  Idane. 

     Sarawuhe  ring   Bale   Paseban   Puri  Soma  Negara , sadurunge  Ida  Senopati     Tarukan   ngambil    genah   malinggih , Ki   Pole   Geni   kagenahang    nyeleleg    ring   tembok  Bale   Paseban   raris    Ida   makinkinan   pacang   malinggih . Durung   manawi   becik  linggih  Ida    I   Dewa   Kompyang   Besar , kancit   wenten   asu   makerah   saling  uber  turmaning  sinalih  tunggil   asu   punika   nomplok   tateken   Ki   Pole   Geni   sane   kaselelegang   ring   temboke . Kagyat    tan  pajamuga    asu   punika   padem   jalan   mula   ri  sor   Ki   Pole  Geni . Kanjek   punika  Nateng  Pejeng   saha   iring    kang    ari   sane   mawasta   I   Dewa   Agung   Rai    Pinatih . Sang   kalihan   nedeng   wawu    prapta   ring   paseban   agia   ngungsi   genah   malinggih . Tan    kapisangkan    kacingak   olih  Sang   kalih    pangwawa   jagat  Pejeng , polahing   padem nyane   asu   punika . Heneng   bengong   a bosbos   Dalem   Nateng   Pejeng   inggihan   Ida  I   Dewa   Agung   Pamayun    Guliang  utawi   Dalem   Pamayun   Putra   kaping   VI , sinambi    malinggih   ring   patani  agung    yukti    palinggihan   Sang  Nata   Ratu . Ri   tuwas   kayun   Dalem   Sang   kalihan   sampun   sinah   jenar   ka aksi   buat   kawisesan   tateken  Ki   Pole   Geni , mawastu   manggeh   kayun  Dalem   Pejeng    sangkaning   Ki   Pole   Geni    bala    wadwa   Tampaksiring   sida   ka kasorang . Punika   awinan    Dalem   Pejeng    mapituwek    kayune   nyujatiang   buat    gatra   sane    katur   uningin   ring  Ida   Dalem , sayuwakti   jakti   kawentenan nyane , boya   ja   dusta . Antuk   punika   maweweh   sumanang saya    sumelang   kayun   Dalem   Pejeng   arepe   ring   I   Dewa   Kompyang  Besar .

     Duwaning    Nateng   Pejeng   Sang  kalihan    sampun   agia   malungguh , nuli    dahat    pranamya    pisan    Tabeng   Wijang    sakeng   Tarukan   punika    matatanganan   matur   pawungu   panganjali    majeng    palungguh   Dalem   Pamayun  Pejeng . Asapunika   taler   Nateng   Pejeng   maka kalih    sada   kenying    nyambrama    ngawaliang   antuk    panganjali . Sampun   pada    malinggih   ring   paseban , Dalem   Nateng   Pejeng   ngariyinin    mabawos    buat   nakenin   sapari  indikan  pakibeh , pakrimik   panjak ,tata   krama   tatatitinin   dresta   saha    labda   karya   lan   kerahajengan   jagat, rawuhing   kerta   treptining   pa wongan   miwah    kasukertan   pidabdab   pakraman . Pamuput    untating   bebaosan   utawi   ikuhing   baose    nincap  ring   nganining   tateken   Ki   Pole   Geni . Unteng   daging   baose    gumanti   Dalem   Nateng   Pejeng   pikedeh    buat   ngarsayang   Ki   Pole   Geni    mangda   ka genahang   ring   Puri   Pejeng   gumana    wantah   genahang    sikiang   lawan  saselet   pusaka   duwe   Puri   Soma   Negara , inggihan  ipun    sahananing   pusaka    utama    wenang   sinungsung   sikiang    ring   Merajan   Agung    Puri    Sang   maweng   rat . Kalaning   wenten   rundah   biyuta   wenang   maka   sami   tedunang   sakeng   genah   pasimpenan , pamekas    pusaka   luwihing   utama   wenang   sikiang   sungsung . Nirdon   pradene   anggen   saselet   tateken   sa dina – dina . Asapunika    pamekas   unteng    panganikan    Dalem   Nateng   Pejeng .

     Miragi    pangarsan   Dalem   Pamayun    Nateng   Pejeng  punika   kagyat   kamegmegan   kayun  Ida   I  Dewa   Kompyang   Besar    sinambi    nguntul    kaselek   bengong , makayun – kayun . Tan  asuwe   raris    I   Dewa   Kompyang    Besar   banban   alus   dahat   pranamya   pisan    matur; “ Inggih   Ratu …. Palungguh  Dalem   sasuwunan   tityang …  tepengan   kadi    mangkin   mapidaweg    pisan    kadi   sikian  tityang …. nunas    geng   rena    pangampura   dahating   ampura , sa antukan    tityang   tan   prasida    nagingin    kadi   pangarsan    palungguh   Dalem . Boya    sangkaning    tityang    purun   prasangga   langgah   ring   linggih    palungguh   Dalem . Kawiyaktiane   pusaka    tateken   tityang   puniki   satmaka   jiwa    pramanan   tityang ….  duh   kapan    tityang   pacang    prasida   sukserahang   ring    anak   tiyos . Punika    awinan    tityang   banget   nglungsur   ledang   arsa    paswecan   kayun    palungguh   Dalem    mangdene   ngawikanin   kawentenan    tityange   anggen   palungguh  Dalem    pangayah    pangabih    iriki   ring   Puri   Soma   Negara . Wanti – wanti    tityang   matur …. nunas   geng    rena    pangampura ….  nunas    paswecan   palungguh   I  Ratu    sasuwunan   tityang . Sajaba    pusaka   tateken   tityange   puniki ….  sapituduh    muwang   saparititah   palungguh   Dalem …  tityang    misadia   siaga   sigra   satyeng   wecana   muputang   kadi   tel  wecana . Asapunika     atur   I  Dewa    Kompyang   Besar    ngandap   kasor    pisan.

     Ngarenga   atur   I   Dewa   Kompyang  Besar   kadi   punika , nora   wenten   cihna   obah   bendu   tata wedanan   Dalem  Nateng   Pejeng , sakadi   tan   wenten    wicara    punapa – panapi   ri uleng   kayun  Idane . Kapikanten   tata wedanan   Ida   Dalem    sakadi   matutang   atur    I   Dewa   Kompang  Besar , tumuli    raris   nyawis   nganika   sada    enyor   nyunyur   manis ,nyihnayang  sih   ring  kayun ; “ Beneh   saja   kadi  atur   Bapane ….!   Nah …. buat   ento …. sara   elah  Bapane   ngabetang   ento …. dening   ento  …. nak   gelah  Bapane . Di    ati ….  yen   dadi   idih    gelah   papineh  Bapane ….. ndepang   dini  …. linggihang    pusakan   Bapane   dadi   a besik   ajak   pusaka   padruwean   Purine   dini . Duwaning   pusakan  Bapane   ento   dahating   luwih   mautama , melahang    dini   di Puri   sungsung   bareng  besikang   ajak   pusaka   duwe   purine ,   apang   tusing   kadi   campah   tember   asananga  pusaka    luwih   mautama   sadina – dina    prabotang    anggon   tateken “. Asapunika    panikan    Dalem    Nateng    Pejeng , nanging    Tabeng   Wijang   sakeng   Tarukan    manggeh  ring  kayun , nora   ka aturang . Riantukan   bebaosane   sampun   nyubal ,    noro   wenten   sane   pacang     baosang   malih, raris  I   Dewa   Kompyang   Besar   ngalungsur   mapamit   budal .

     Salantur nyane   durung    lintang   kalih   sasih , wenten   utusan    Puri   Soma   Negara   buat  nga sengin   I   Dewa   Kompyang  Besar    mangda   sigra    pedek   tangkil  ka   Puri   Pejeng . Wus   ngarangsuk  busana , raris   Tabeng   Wijang    Tarukan  mamargi   ka iring   olih   Sang   utusan    pedek  tangkil   ka   Puri   Soma   Negara .

      Sarawuhe    mareng   Puri ,   Nateng   Jagat   Pejeng    sampun   nyantos  sapangrawuh    I    Dewa   Kompyang   Besar    ring    Bale    Paseban   Puri . Sampun   nampek   ring   linggih   Dalem   Pamayun , raris    kapicayang    rarepi   utawi   sewala   patra   sane   sampun    sepil   magenah   ring   tengahing   bungbung   matekep   singid   pisan    sinambi    palungguh   Dalem    nganika ;” Neh …. !  ene   ada    sewala   patra    dahat    mabuat   pisan   daging nyane , mangdene    sida    gelis   rawuh   ring   murdaning   Jagat   Klungkung . Ri tuwas    kayun   Gelah   wantah   Bapa   ane   andel   nyingidang   rarepine  ene   tur   prasida   digelis   ngaturang    ka Puri   Smara jaya    Klungkung   majeng    palungguh   Dewa   Agung   Nateng   Klungkung. Nah …. !   ada   mabuat    piteket   Gelahe   marep    teken  Bapa ; “  oja wera ….. !” utsahayang   pesan   gumanti    tangan   Bapane  ane    prasida    ngaturang   rarepine   ene    majeng   Sang   madeg   Nateng   jagat   Klungkung . Asapunika   piteket   Dalem  Nateng   Pejeng   mapiseken  dahat   teges   pisan . Nuli  katunas  rarepine   punika   olih   I   Dewa  Kompyang  Besar   antuk   pikayunan  dahat   gargita , boya   ana   sumanangsaya , samaliha   ledang  kayune   molih   ngaturang  ayah   mautama    satyeng   swadarmaning   satrya .

     Rahina   benjangne    palimunan   pisan    Ida   I   Dewa   Kompyang  Besar   sampun  mamargi   ka iring  olih   pangabih   tatadan   wit   warga    Pameregan   mawasta   I   Made   Putih   sane   taler   mapadewekan    waged   sakti   mawisesa , saha   angawa   babekelan  pangan    maka   luwir ; anaman , mosa , kacang   saur , sager   gerang , peesan   marus   lan   panginangan   tan   sah   tateken   Ki   Pole   Geni   ri tangan   Idane . Pamargine   madarat   menek   jurang  tuwun   pangkung  ngalintangin   jagat  Sawa  Gunung , Siangan   rawuh   ring   Nyalian    Banjarangkan   nyujur   Takmung    lantur   ngungsi Puri   Smara  Jaya  Klungkung . 

     BAOSANG    MANGKIN    kawentenane   ring   Puri   Smara   Pura   Klungkung . Duk   punika   sawatara   warsa    1838  masehi , kanjek   sapamadeg   I   Dewa   Agung  Putra   kaping   siki   utawi  nateng   Klungkung  kaping  VI , gumanti   okan   Ida   I   Dewa  Agung  Sakti    Nateng   Klungkung   kaping   V , utawi   Dalem  Di   Made   kaping   IV ,  utawi   I   Dewa   Agung   Semarabawa    pesengan   Ida   sadurung   madeg  Nata .  I   Dewa   Agung   Putra   kabiseka    Nateng   Klungkung ,  wantah   pinaka    pangrajeg   utawi   simbul   kaprabon   Nateng   jagat  Klungkung .  Munggwing    polahing   wiweka   kodag   kuasa , kaparilaksana  panyade   kapiandel  olih   I   Dewa   Agung  Istri  Bale  Mas   Kanya , wit   kamanggehang   antuk   tel   bisaman   Rakan   Idane   kang    upasadnya    I   Dewa   Agung   Sakti   sadurunge   Ida   lebar .  Pamekas    unteng   bisama   wiyakti   I   Dewa   Agung   Istri  Bale  Mas   Kanya   umadeg   ngangganing   utawi   nyade   linggih   sapanyeneng   I   Dewa  Agung   Putra   kaping   siki    sajeroning    ngamargiang    pamutus   wiweka    pakodag   kuasa   maridabdab   jagat . 

     Sarawuhe   I   Dewa   Kompyang   Besar    tan   sah   pangiring  I   Made   Putih   ring    bencingah  Puri   Smara  Pura , ngalantur   nyujur   linggih   I   Dewa   Agung   Istri   Bale  Mas   Kanya   ka papah   olih  sinalih   tunggil   bala   jurit   pagebag    kori   agung   puri . Wus   masadu  ajeng   lawan    I   Dewa   Agung    Istri    Bale   Mas    Kanya,  dahat   pranamya   ngandap   kasor   pisan   I   Dewa   Kompyang  Besar   praya sigra    ngaturaken   rarepi   punika   majeng    I   Dewa   Agung   Istri   Bale   Mas   Kanya . Rarepi   punika   raris   katampenin   olih    I   Dewa   Agung  Istri   nuli   kawacen   jeroning   idep . Puput    ngawacen   rarepi ,  nadak   sara   I   Dewa   Agung  Istri    ngasengin    bala   jurit   pagebag   Puri   utawi   Pacalang   sane   sedek  magebag   ring   pamedal   Puri . Tan   wenten   a papakan   base ,  kancit   rawuh   petang   diri   bala    jurit   pagebag   inutus , sahasa   ngarampas    saluwiring   babaktan   I   Dewa   Kompyang  Besar    ri ajeng   I    Dewa   Agung   Istri  Bale  Mas  Kanya . Biana   wenten   samadana   punapa – panapi ,  nulia sigra   I   Dewa   Kompyang  Besar    inatag   ka papah   ngajabayang    olih   petang   diri   bala   jurit   pagebag , lantur   munggah   dokar  mamargi   nyoloh   beneng   kangin    nyujur   pasisi   segara   pradesa   Kusamba . Sapunika   taler   I  Made   Putih    sareng    ngiring    pamargin   Tabeng  Wijang   Tarukan   buat    idep nyane   nyadia   sutindih   subakti    ngiring   Warih   Kabetan , yadiastun   ring    endi ja   Ida   pacang    kapidanda .

      Pamargine    ngalintangin   tukad   Unda   rawuh   ring    Desa   Sampalan    lantur   nyujur   Pradesa    Kusamba .  Sarawuhe   ring   pasisi   Kusamba , kancit    sampun  agia   jukung   nyantos   sapangrawuh    Tabeng  Wijang    tosning   Dewa   Kabetan   parawarih   Dalem   Sigening ,praya  buat    nyandang    palungane   a narung   segara    nyujur   jagat   Nusa   Panida    genah    Idane   kaselong 

      Kancit   rawuh    ring   pasisi   wawu    I   Dewa    Kompyang   Besar   rumasa   ri angen   kapidanda    kaselong .Indik   punika    kinatos   rituwas  kayun   Ida   manawita   iwang   sangkaning    purun   prasangga  ri ajeng  Sang   Nateng   Ratu , boya    iwang   sangkaning a nyolong  , a murug   utawi   iwang   sane  lianan . A mulat  sarira   Ida   Warih   Dewa   Kabetan   jeroning  angen   kadi  rasa    boya   nahen   maparilampah   dosa   iwang  napi   malih   maulah   presangga   majeng   linggih  Dalem   Pejeng ,nenten   pisan   marawat    matra   ri  kayun   Ida   Warih  Kabetan . Antuk   kasudiran   kayune   prawira    satyeng    wecana , boya   wenten  a tepung  miber   rituwas   kayune   a jerih    ,napi   malih   pacang   malayu   utawi    matandang   wirang   bela   pati    nindihin   patut . Malarapan   kayun   wicaksana    Ida   ngayunin   karahayuan   para    warih   Kabetan   sane    kantun   akweh  pisan   buat   nunas    pasayuban   ring   Nateng   Pejeng , bilih – bilih    kayang   ka wekas . Punika   awinan   dahat    lascarya    gargita   kayune   agia   nandaang   pamidanda   sane   nora   malarapan    saksi  lan   bukti    malaku   dosa . Wahya   diyatmika   uleng   idepe   rastiti    ngapti   kerta   asung   sih   Sang  Hyang  Widhi   Wasa    mangdene   ngiwang   patutang   paripolahing   lampah    manusa   padane.

       Sadurunge    I   Dewa   Kompyang   Besar    munggah   jukung   tan  lali   Ida   ngasengin   I   Made   Putih   mangda   mawali    matulak   ka Tarukan    sinambi    mabaos ; “ Nah ….!!  Deweke   kema   suba    mulih   malipetan , endepang   Icang    padidi   kema  ka  Nusa,… awak   ngelah   pianak   liyu   pianake    melahang  runguang   jumah !” . I   Made   Putih   tan  pasaur , nanging   lampahe   ingkig – ingkig   alon , ngetut   wuri   ngiring   ungkuring   I   Dewa   Kompyang  Besar   jantos   nampeking   Jukung   agia   munggah . Tabeng   Wijang  Warih  Kabetan   lumaris   munggah   jukung   ka abih   olih   maka   papat   bala   jurit    pagebage . Kala  punika   I   Made   Putih    taler   nyujur   jukung   agia    ngiring   munggah   jukung . Duk   kadi   punika   I   Dewa   Kompyang   Besar    malih    mapajar   sada   banggras    keras ; “ Mulih   cai  …!!  Eda   milu  bareng  ka   Nusa …. atur   uningin    sameton   Icange    buat   Icang   kaselong   ka   Nusa   Panida , apang   tusing   Icang   ati – atina    teken  sametone    jumah !”   

     Punika   wawanan   I   Made   Putih   tan   purun   tulak   kadi   panikan   Warih   Dewa   Kabetan , tumuli   nganjem   majujuk   bengong   ngatonang    jukunge   malayar    narung   segara  jantos  ilid  sadohing   paneleng . Riantuk   jukunge   sampun   layep , raris   I   Made   Putih   malipetan   niri    saha   sebenge    masemu   layu  dudus   antuk   manahe   sedih   aworan   angen   rituwas   idepe   ngeton   I   Dewa    Kompyang   Besar    katiben   pidanda   kaselong   biana   dosanira .

     Sarawuhe   ring    Tarukan , I   Made   Putih   lantur   nyrogjog    ngaranjing  ka  Puri   Pusat    saha    nguningayang   sapari    indikan    pamargin   I    Dewa   Kompyang    Besar    ngawit    tangkile   ring   Puri   Soma   Negara   rawuh   ngaturang    sewala   putra   ka Puri   Smara   Pura    Klungkung ,  jantos   pamuntat    malayar     nyujur    jagat   Nusa   Panida 

       Miragi    pidartan   I   Made   Putih   dahating   data    jangkep   tur    jenar   pisan , ngawinang    Ni   Desak   Ketut   Geliling    sungsut   sungkawa   kabiyah   paran   antuk   angene   ring   Rabi    katiben   danda   kaselong    ka selat   segara    tanpa   dosa . Kadi    rasa    nirdon    satya    baktin   Rabine    sakeng   lawas   majeng    pangwawa    jagat   Pejeng   jantos   nyadia   toh  pati   bela   pati   ring   tengahing    payudan    magutin   bala   wadwa   Tampaksiring . Raris  kadi   mangkin   yukti   nungkalik    pala   karmane    pikolihang . Ngawit   punika     Ni    Desak    Ketut   Geliling   sadina – dina   budal   ka   Puri   Rangki   ngemban    putra   sinunggal    sane    maparab   I   Dewa    Putu   Tilem    kantun   meraga   rare    barak .

      KABAOS     PUNGKURAN     risampun    pernah    putra    kaponakan    Idane   ring   Puri    Rangki  kang   puspata    I    Dewa    Made   Jaksa   Besar    abiseka    anglurah    Puri   Ubud   kawenang    maridabdab    pradesa   Tarukan , Belusung ,  Umahanyar , Sembuwuk      lan    Melayang . Duk    punika   Ni   Desak   Ketut    Geliling    ngedil    lunga   ngaturang   ayah   ka   Puri    Ubud    naap   kala     wenten  swayadnya   ring   Puri   Ubud . Endikapane    Ni   Desak    Ketut   Geliling    sering   jantos    marerepan    makemit    ring   Ubud    gumentos    swayadnyane   kabaos   puput   gantas . Sangkaning    Ni   Desak   Ketut   Geliling    ngedil – ngedil   marerepan  ring   Puri   Ubud , kala   punika    Ida    Ni   Desak   Ketut   Geliling    molih    matemu   wirasa    lawan   I   Dewa    Putu   Kantun    pinaka   tukang   bade   kapiandel – andel     Puri   Ubud . Sakeng   lulut   asihe   Sang  Kalihan , raris    Sang   Kalihan    ngalanturang  kapitresnan   alaki  rabi. Pakerab   kambe   Ni   Desak   Ketut   Geliling   lawan   I   Dewa    Putu   Kantun    ngendahang    putra   adiri    mawasta    Ni   Desak   Putu   Limbur . Salantur nyane   risampun   Ni   Desak   Putu   Limbur    anom   listuayu , inalap   rabi    olih    I   Dewa    Putu   Godeg    sakeng   Pradesa    Melayang   Pejeng . Munggwing  tegak   pakarangan    I   Dewa   Putu   Kantun  ring   Melayang , wantah   sisi  paling   kelod   dangin    pengkolan , margi   nyujur   ka setra   Melayang .

         Kabaos     munggwing    parabian   Ni   Desak   Ketut   Geliling   lawan   I    Dewa   Putu  Kantun    kasinahan nyane    gumanti    maka   rabi   kaping   kalih   utawi   panawing , duwaning   rabi    prami   mawiwit    sakeng    Sawa   Gunung    Pejeng   Kangin    sampun   ngendahang   putra    lanang    inggihan   pinaka   ajin   I   Dewa   Putu   Purna . Yadiastun   sakadi   punika    kawentenane , mantuke   ring    I   Dewa   Putu   Kantun    dahat    ledang   arsa    nekeng   tuwas    kayun   rahayu   nulus   nganining     kawentenan   Ni   Desak     Ketut  Geliling    kasarengin   putra    tunggal    Idane    sane    kantun   cili   alit   sareng   taler   ka upapira    ring    Purin    I   Dewa   Putu   Kantun    irika    maring     Br.   Ubud   Kelod    tempekan   Muwa . Kawentenan   I   Dewa   Putu  Tilem   ring   jero   Puri   Muwa   Ubud    wiyakti    ka alem   ka welas   asih   pisan   olih    Aji   Kwalon   I   Dewa   Putu  Kantun   sakadi   mariwara    putra   rupaka . Punika    awinan   I    Dewa   Putu   Tilem   nahu   pisan    magenah    sareng   biyange   ring   Muwa   Ubud , tambis – tambis   Ida   tan   kayun    mawali    budal  ka   Tarukan , dening    rumasa   I   Dewa    Putu    Kantun   sampun   sakadi   Aji    sane   ngrupaka    anggan   Idane .

        Lawas    dalu   risampune   I   Dewa  Putu   Tilem   munggah   anom  jejaka  ring   Ubud ,  raris    wanti – wanti   pernah   Ajin   Idane    sakeng   Tarukan   lunga   mendakin   ka   Ubud   mangdene  Ida   I   Dewa  Putu  Tilem    mawantun   budal   ka   Tarukan .  Sangkaning   pangus    parumrum   Ajine   sakeng   Tarukan    pamuput    Ida    kayun   mawali  budal   ka   Tarukan . Sasampune    jenek   ring   Puri  Pusat   Tarukan  turmaning    manut   panamayaning   masa , nuli   I   Dewa   Putu   Tilem   kawidhi  widana   pakerab   kambe    lawan  Ni  Desak   Putu    Keweh   sakeng   Desa   Cagaan   Pejeng   Kangin . Wus   pakerab  kambe   raris   I   Dewa   Putu   Tilem   ka alem – alem asihin    mangdene   arsa    magingsir   sakeng  Puri   Pusat , maduluran   ka wehin   milihin    tigang   genah  tegak   karang  puri   buat   anangun   jero   puri . Salantura   sinalih   tunggil   tegak  puri    punika   sane   arsaang  Ida  I   Dewa    Putu  Tilem , wantah   tegak  puri   sane    nampeking   Puri   Semanggen . Sampun   pada   sinah   galang   a padang   nuli   I  Dewa     Putu   Tilem    lawan  Ni   Desak   Putu   Keweh   winangun   puri   dauh   telabah , numbak   lawang   lawan  Puri   Semanggen , saha  Purine   kinujaran    PURI     KAWAN, turmaning   sampun   ngendahang   putra   7  diri   mawasta;

  1. Ni   Desak   Made   Rosi.

  2. Ni   Desak   Nyoman   Teblun, inalap   rabi   ulih   I   Dewa   Nyoman   Reken   sakeng   Puri   Pondok.

  3. Ni  Desak   Ketut  Ngook  Kanya, saha   ile  ragan  Ida.

  4. I    Dewa    Putu   Togog.

  5. I   Dewa    Made  Besar.

  6. I   Dewa  Nyoman   Suta ( De  Man  Nik ).

  7. I   Dewa   Ketut  Asta ( De   Tut  Ceng).

        BAOSANG    MALIH   lanturang    pamargin   I   Dewa  Kompyang  Besar   lungane   ka    jagat   Nusa  Panida . Lampahe    munggah   jukung    sakeng    pasisi   Kusamba    nyujur   jagat   Nusa   Panida    tedun   ring   pasisi    Mentigi , taler   kapapah   olih   petang   diri   bala   jurit   pagebag    Puri  Klungkung . Lumaris   madarat    mamargi   nyujur    beneng   kelod   sakeng  Mentigi   rawuh   ring   wawidangan    pradesa   WARU  lantur   pamargine   nujah   ngamunggahang   nyoloh   margi   batu – batu   parangan  a nyelongnyongan   batis , ngalintangin   pradesa   BAYUH ,nuli  ngalantur   pamargine   kapangguh   pradesa   TULAD , raris    pamargine   nyujur   pradesa    BINGIN . Sakeng   Bingin    ngalanturang   pamargi   nyujur    pradesa    D U N G K  A P , gumanti   genah   Wang   kaselong .

       Ngawit    rahina    punika    I   Dewa   Kompyang  Besar    makrama   desa   ring   jagat   Dungkap , wawengkon   prabekelan    BATU    KANDIK . Kauripan   maring   Dungkap    sayuwakti    dahat   sukil   riantuk   kawentenan   tanah   tetandurane   rahat    letuh   tur   mabatu – batu  parangan, samaliha    kawentenan   toyane   rahat   keleng   pisan , wantah   ngadelang    toyan  sabeh    sane   kabulakang   mawasta “ CUBANGAN “  gumanti    pinaka   toya   sane   anggen   sadina – dina , kawigunayang   saluwiring   karya   sane   bobot   ring   toya . Sapanyeneng   Warih  Dewa   Kabetan    makrama   desa   adat   ring   Dungkap , wenten   pariwaran  Ida   a diri   sakeng   jagat   Bingin , wong   pawestri   mayusa   sawatara    siya   warsa ( 9 tiban ) . Ipun   dahat    jemet   tur   seleg , geleng   nyaraka   ngayahin   Tabeng   Wijang   Pejeng . Wentene   Ida   I   Dewa   Kompyang  Besar   jumenek  ring  Dungkap , panjak   Dungkape   rumasa    kadi   kapajengin   antuk  Ida , awinan   Warih   Kabetan   dahat   ka wiryayang   pisan , kasiwi   olih    krama   panjak   Dungkape ,gumanti   kasinggihang   pinaka   Pacek  Dalem  ring   pradesa   Dungkap . Irika   Ida   loktah  ka sengin   I   Dewa   Kompyang    Tarukan , kamanggehang   panutan   pinaka    pangulu   sah   panglingsir  sajeroning   midabdabin   tatacaraning   matatanduran , anuting    padewasan   sasih , miwah  wawintangan , dedawuhan   dina    lawan  tika   wariga . Punika   awinan   jagat   Dungkape    nyangsan   landuh    riantuk    sarwa   tatadurane    sarwa   nadi , saha   ubuh – ubuhan   wewalungan   minakadi ; banteng , bawi , ayam , itik   muwah   sane   lian – lianan   sami  ,  pada   muponin , jantos   nenten  nahenin   panjake   kasatan   antuk   sangu   pangupa   jiwa . Maka   suksmannyane   panjak   Dungkape   nyangsan   maweweh – weweh   dreda   baktin ipune   majeng   I   Dewa   Kompyang   Tarukan .

       Manawita    lawas   dalu   telulas   warsa ( 13  tiban ) , sawatara    warsa   1851  masehi , kawentenan    maring   Puri   Klungkung , sampun   magentos  makudang – kudang   pangwawa   murdaning   jagat   minakadi ;    I   Dewa   Agung   Istri   Bale  Mas  Kannya   sane   nibakang   danda   kaselong   majeng   I   Dewa   Kompyang   Besar,  sampun  kagentosin   olih   I   Dewa   Agung   Ketut   Agung    manggeh   abiseka  Nata  warsa   1840   jantos   warsa  1850 . Salantur nyane    I   Dewa  Agung  Ketut  Agung   kagentosin   olih   I   Dewa   Agung  Gede   abiseka   Nata   mapungkusan    I   Dewa   Agung   Putra   kaping   III .

     Daweg    sapamadeg    I   Dewa   Agung  Putra   III   Nateng   jagat  Klungkung , kanjek   punika   I   Dewa   Kompyang  Besar   rumasa    prangkeng    bui   pidandan  Ida   sampun   panamayaning   untating  galah   pidanda   kaselong . 

      Tiyos   punika    maring   Puri  Kraton   Gianyar   taler  sampun  magentos   makudang - kudang abiseka  Nata    Murdaning  jagat   Gianyar . Duke   I    Dewa   Kopyang   Besar   kapidanda   kaselong   ka   Nusa   Panida , rikala   pinika   Nateng    pangwawa    jagat   Gianyar   mapuspata    I   Dewa   Manggis   Jorog   utawi   Dewa  Manggis   Kuning   kaping  V, pinaka  Nata  Prabu   jagat   Gianyar  kaping  II   warsa  1814  jantos   warsa  1839. Kengin   Nateng   Gianyar   kaping   kalih   taler  sampun   kagentosin   olih   putran  Ida   sane   mawasta    I    Dewa  Manggis   Rangki    abiseka   Nateng   Gianyar    kaping  tiga   utawi   Dewa   Manggis   Kuning  kaping  V I, angawa   jagat   Gianyar   ngawit    warsa    1839   jantos    warsa   1848 . Salantur nyane   I   Dewa   Manggis   Rangki    Nateng  Gianyar   kaping  III , kagentosin   olih   putran   Ida    kang   upasadnya   I   Dewa    Gede    Putra   abiseka  Nateng   Gianyar   kaping    IV , ngodag   jagat    Gianyar   ngawit    warsa    1848   jantos    warsa   1882 . Pungkur   wekas   risampune     I   Dewa   Gede   Putra   lebar , Ida   kapungkusan    Dewa    Agung    Mantuk   di   Satrya . Pamekas   kasinahan nyane   jagat   Klungkung , yadiapi   jagat   Gianyar   sampun   magentos   makudang – kudang    Nateng   Murdaning   jagat . Munggwing    pangodag    pangwawa    jagat    Pejeng   kawenten nyane    sampun   nungkul   kasor    ring   Nateng    jagat   Gianyar,saha   I  Dewa   Agung   Pamayun  Guliang   nateng   Soma  Negara   kaping  VI  sampun   kabanda  sinepel  nireng   Gianyar.Raris  pakodag   jagat   Pejeng   kapraksayang   ring  I  Dewa   Agung   Pamayun   Sudha. 

     Gatra    munggwing    magentos – gentos   Nateng   jagat  ring   wawengkon    panegara   Bali , molihang   Ida   I   Dewa   Kompyang   Besar   sakeng   orti   pakrimik   baos    rarembugan   paraning   dagang   tengkulak    sakeng   jagat   Bali   minakadi   para    dagang    sakeng    pradesa    Lebih , Kusamba , Jempai   miwah   sane    tiyos – tiyosan , rikalaning    ipun   ngulak – ulak   isin   peken    panegara   Bali   ring    jagat   Nusa   Panida   turmaning   mawali   ipun   ka   Bali   ngulak  - ulak   upon – upon   jagat   Nusa   Panida     maring    pasar – pasar    ring   wawengkon   jagat   Bali . Indike   punika   maka   awanan   Tabeng   Wijang   Pejeng    rumasa   manggeh  ring   kayun   antuk   pidanda   sane    nibenin   anggan  Ida    sampun    panamayaning   untating   galah   pidanda   utawi   sampun   puput   ngamargiang   danda . Duwaning    asapunika , metu   arsan  Ida   I   Dewa   Kompyang   Tarukan    kadi   purun   pacang   mawali   mantuk   budal   ka   Puri   Tarukan  Pejeng . 

      Raris   warih   Dewa   Kabetan   nyobyahang   pabuat   kayun  Idane   maring   peparuman   panjak  Dungkap . Kanjek   peparuman   punika , panjak   Dungkape   mabriyuk   nunas  ica   mangdene   I   Dewa   Kompyang   Besar    ngawangdeyang  arsan  Idane   buat    kedeh   mawali   ka   jagat   Bali . Wusan   paparuman   salah   genti    panjak   Dungkape    cerik   kelih   bajang   tua   parek  tangkil   mapungu   atur   ri ajeng   warih  Dewa   Kabetan   gumanti   meled   nunas   ica    kerta   asih , saha   nyinahang    suluk   idep   ipune   buat   nyaraka   nyiwi   Warih   Kabetan   dening    rituwas   idep  nyane   majeng   I   Dewa   Tarukan   sampun   kasinanggeh    pacek   Dalem   tur   prasida   maridabdab   ngetisin   panjak   Dungkap . Atur   ipun   para    panjake   sane    parek   tangkil   maduluran    tangis   nyihnayang  kalintang   byahpara    naraka   manah   ipun . Munggwing   kadi   Ida   I   Dewa   Kompyang   Besar   manggeh   kukuh   kayune    jaga    mawali   ka  Bali , saha   subaya   pungkur  wekas   pradene   wenten  kasadian    tutug   urip  niscaya   Ida    pacang    mawantun   ka   Dungkap  praya   ngalanturang   nyambung   sawitra   asih   lawan   panjak   Dungkap . Antuk   kedeh   kukuh   kayun   Warih  Kabetan   buat   mawali  ka  Bali , raris    para   panjak   Dungkape   sakadi   mamaksayang   idep   ipune   lascarya    mapasah   lawan   gusti   pangulu   jagat   Dungkap   inggihan   Ida   I   Dewa   Kompyang  Besar .

     Risampune    panamayaning    galah    padewasan    sane    becik   buat   lungane   mawali  ka   Bali , raris   wengine   kawentenang    upacara    pasah   bakti    saha    sangu   upaboga    pagibungan   mawibuh – wibuhan , sinambi   maledang – ledang    manglilacita   ngawentenang   ilen – ilen . Untating   wengine   punika    dahating    mabiyuh – biyuhan   pangan   lan   inum – inuman , matuwakan    mapunyah – punyahan    jantos   lintang    tengah    latri , maka   cihna   subaktin  ipun   panjak  Dungkap   maka   sami   majeng   warih   Dewa   Kabetan.

      Kabaos    rahina    benjang   semengane    panamayaning       dedauhan    galah   Warih   Dewa  Kabetan    jagi    lunga    mawantun    budal , turmaning    sahananing    bebaktan   babekelan    agia    budal    sampun   tegep   tragia   sepil    jangkep    sami . Sakewanten    jantos   Sang   Hyang   Surya    wus    munggah  dauh   telu    tambis – tambis    tajeg    tengai tepet , Ida   I    Dewa  Kompyang  Besar   durung  matangi   sakeng   pakoleman . Antukan    sampun   telat    munggwing  galahe , nuli   Ni   Luh  Bingin    pariwara    sakeng    Desa  Bingin , kadi   purun  ipun   ngaranjing   ka   pakoleman     Gustin ipun , meled    idep nyane   ayat   nanginin  Ida    I   Dewa   Kompyang  Tarukan . Sampun   ring   jeroan    gedong   pakoleman , barber    tan   pajamuga   nadaksara    ipun   Ni   Luh   Bingin   kagiyat   nyerit    katulung  - tulung   gagesonan   medal   sakeng   gedong   pakoleman , saha   nangis    manulambe   sedih   kingking ; “ Tulung ….! Tulung …..!  Anake   Agung   ngemasin ….!   Anak   Agung   Aji   ngemasin  ….! Punika    pajar   ipune   wanti – wanti   maduluran  tangis   asih – asih   biyahpara .

      Duwaning    jerit – jeritan   tangise    kalintang   sarat   pisan   awinan  sagrehan    panjak   pisagane    pada   rawuh    pragata    gagesonan   maritatas    kasujatian   panulamben  ipun   Ni   Luh  Bingin . Sampun   sami  pada   tatas   pedas, gumanti   sampun   sinah   jenar   kadi   Ida   I   Dewa  Kompyang  Besar   wus   ngemasin   seda . Nuli   digelis   raris    layon   Idane  ka prateka    pabersihan   pangerekan   lantur   tinatab   darpana   jangkep   catur   limas , nasi   takilan , pangadang – adang   lan   ajuman   putih   kuning    tegep  eteh – eteh   sajangkep nyane . Wus   acaraning   prateka   pangeringkesan   raris   layone    kasandang   nyujur  genah   setra   pamendeman . Sajeroning   mamargi  ka setra , sagreh   sumuyub   panjak   Dungkape   ngiring    pamargin   layon   Warih   Dewa   Kabetan   nujur   setra   ring   pasisi   wawidangan   jagat   Sental   Nusa   Panida   genah   layon  Idane   kapendem . Ngawit   punika    ring   para   sameton   Tarukan  Bali , Ida   kapungkusang    PEKAK    KOMPYANG    MANTUK   DI   NUSA .

      Salantur nyane   gumentos   satus   warsa   lintang    Pekak  Kompyang  Mantuk   Di   Nusa  mapendem   ring   setra   Sental   Nusa   Panida , taler   durung   ka   upakara   palebon   olih    para   sametone   ana   ring   Tarukan  Pejeng . Antuk  suwene  tan   ka askara    palebon , napi   malih   kapendak   iring   mawali   budal   ka    Tarukan  sinah   pisan   durung . Manut   kawentenan   gering   lan   biyutane   tan   pegatan    ring   para    sametone   di   jagat   Tarukan , nuli   wanti – wanti    sameton  Tarukan   nunas    baos   beras    jinah , kabaos   kenginan   Pekak   Kompyang  Mantuk  Di  Nusa   sane   ngrebeda , dening   Ida   arsa   mangda   kapendak   katunas   ka   Nusa   Panida , gumanti   pamitang    sakeng   Pura   Dalem    Peed . Indik   daging   baos   beras   jinah    punika , raris   duk   warsa   1956   sedenging   sasih a tiwa –tiwa   ring  jagat  Tarukan , rikanjek  galah   punika    Dewa   Hyang   Pekak    Kompyamg    Mantuk   Di  Nusa   katangiang    upakara    askara    palebon    ngalanus    rawuh  ka  upakara   yadnya    ngasti ,saha   ma ajar – ajar   turmaning   ngaturang    pamendak  pamamitan    ring   Pura    Dalem   Peed    antuk   nyawang   sakeng   pasisi   Gua   Lawah , lantur   mamendak      ka   Pura   Dalem  Puri   Besakih , gumentos   katuran   enteg  linggih   nyihnayang   wentene   jenek   malinggih   maring  Marajan   Puri  Pusat . Munggwing   pangaskara   palebone   malarapan  antuk   palebon    SAWA    PRANAWA , utawi    SAWA   RSI   utawi   palebon   ngalanglang . Sawa   pranawa   atos nyane ; “ Eedan    ngagah   layon , nenten   lunga   ngagah    ka   Nusa   Panida , kangkat   wantah  antuk  ngendagin   ngulapin   sakeng    Salwa   Agung   utawi   Pempatan  Agung   ring   jagat   Tarukan .

       Wekas   kasuwen – suwen    lawas   pungkuran   baya   gering   lan   biyutane   taler   boya    reredan   nibenin   sakuwub   sametone   di   Tarukan ,raris   kanjek   warsa   1989  masehi  malih   ngawawanin   mamendak   Dewa  Hyang   Pekak   Kompyang   Mantuk   Di   Nusa , riantukan   manut   baos   beras   jinah   Pekak  Kompyang   Mantuk  Di  Nusa   kantun   ngarebeda   budal  ka   Tarukan , sangkaning   boya   kangkat    munggwing    mamendake   antuk  nyawang   sakeng   selat   sagara . Punika    awanan   Ida    kantun    ngayah    ring    Pura   Dalem  Peed   riantukan   durung  kapica    mapamit . Pungkuran  raris   ngawawanin   malih  mamendake   pinih  untat   punika , sameton   Tarukan  rawuh   pedek   tangkil   nodya   ka  Pura   Dalem  Peed . Pamargine   narung   sagara   ngawit   munggah   Skoci   utawi  But   sakeng   pelabuhan   Padangbai  lantur   tedun   ring  pasisi   Buyuk  Nusa   Panida . Raris   sakeng   Buyuk   nyarter   motor ( mobil )   nyujur   Pura   Dalem  Peed . Rawuh   maring   Dalem  Peed , kula  gotra  sameton   warih  Dewa   Kabetan   pedek   nangkil   makemit  a wengi   ring   Pura   Dalem  Peed . Benjang   semengane    Dewa   Hyang   Pekak  Kompyang   Mantuk  Di  Nusa   pamita   majeng   Batara   Dalem  Peed , nuli   nyujur   pasisi  Buyuk   saha  munggah  Skoci   rawuh   nireng   pelabuhan   Padangbai , lantur  munggah   motor   mawali   ka   Puri   Pusat  Tarukan . Sarawuhe   ring   Puri   Tarukan , Dewa   Hyang   Pekek   Kompyang   Mantuk  Di  Nusa   jenek   malinggih   ring   Marajan   Puri  Pusat , katuran   upasaji   pamendak   ngenteg   linggih   saha   puja   wali   patirtan . Duk  punika  rikala    puja  astawa   enteg   linggih   ana   cihna   makanten  kupu – kupu   akweh   pisan   ngebekin   wawidangan   mandala  Marajan  Puri  Pusat . Maka   sami   palinggih   lan  piyasan   wenten   pagulanting   kupu – kupu . Maring   ider – ider ,  langse , pedapa , lawang  palinggih   jantos   maring   tatab – tatab  palinggih , turmaning   parupan nyane   ma endahan   kabinawa   pisan . Wenten   kupu – kupu  cerik  saih   nyawane , saih   tabuane , saih   bungan   kacang , saih   bungan   waru   tur   warna -  warni , wenten   mawarna   putih , barak , kuning , selem, rakrik . poleng  saha   rupan nyane   taler   ma endahan . Wenten   sakadi  punggal   gajah , sakadi   sudang  utawi  mina , sakadi   punggal   lelawah , sakadi   pawakan  jukung   muwah   akeh nyane   marupa   kupu – kupu   biasa   sane   sering  panggih    ring   tetamanan   sekar  nedeng  kembang .


      LANTURANG   MALIH   pepaosane   munggwing   I   Dewa   Ketut   Gesiuh  putra   Puri    Pusat   kaping  kalih   sane   gumana   jenek  malinggih   ring   Puri  Pusat   pinaka   pawaris   panyilih  dii , sampun   alaki   rabi    lawan   Ni  Desak   Putu  Dawan   sakeng   Puri   Batan  Wani   turmaning    sampun   ngendahang   putra   nenem  diri   mawasta ; 

          1 . Kaping    siki   I   Dewa   Made   Tokolan .

          2 .  Kaping   kalih   I   Dewa   Nyoman  Kipit .

          3.   Kaping   tiga     Ni   Desak   Ketut   Gedor .

          4 . Kaping   papat   Ni   Desak   Putu   Tamas .

          5 . Kaping  lima     I   Dewa   Made   Pokel .

           6 .  Kaping   nenem   Ni   Desak  Nyoman   Ceper .

  #.  Munggwing    putra   kaping  siki   inggihan   Ida    I   Dewa   Made    Tokolan   alaki   rabi   lawan    Ni   Desak   Nyoman    Basug    sakeng    Br . Puseh  Pejeng , ngedahang  putra    kalih   diri   maparab ;

           1 .  Kaping   siki  I   Dewa   Putu   Rukin   sakewanten    Ida    lebar    wawu   munggah   anom   jejaka .         2 .   Kaping    kalih   Ni   Desak   Made   Cuklek   inalap   rabi   olih   I   Dewa    Kompyang   Gading    saking   Puri   Bucu   ring    tempek    tengah    Br . Tarukan .

    #. Nganining     putra   kaping   kalih    sane    mawasta    I    Dewa   Nyoman    Kipit   alaki   rabi    lawan    Ni    Desak   Putu  Cuklek    sakeng  Br .   Bendul   Klungkung , kamanggehang    nyentana   saha   wenten   endah   putra   a diri    maparab   Ni   Desak   Putu  Oka   Jantuk   inalap   rabi   olih   Anak  Agung    sakeng   Akah   sakewanten   parabiane   nenten   ngendahang    putra   utawi   bekung .

     #.Kadi   Ida   putra    kaping   tiga    sane    maparab    Ni   Desak   Ketut   Gedor   inalap    rabi   olih   I   Dewa   Putu   Binder    sakeng  Puri   Semanggen .

     Kinucap    putra    kaping   papat   sane   mapesengan   Ni   Desak  Putu    Tamas   inalap   rabi   olih   I   Dewa    Putu  Balik    sakeng   puri   Tanggu   tempekan   kelod   Br .   Tarukan , wit    bencahan   sakeng    sameton    jagat    Cagaan .

    #. Kojaran    putra   kaping   lima   yukti   Ida   I   Dewa   Made   Pokel    alaki   rabi   kaping  pisan   lawan   Ni   Desak   Putu   Cuklik    sakeng   puri   Kanginan   tempek  tengah  Br .   Tarukan , ngendahang   putra   lanang   kalih  diri ,mawasta :

  1. I   Dewa   Putu   Raka  ( De   Tu   Pugeg).

  2.  I  Dewa   Made   Asta ( De  De   Pugig ).

 Munggwing   rabi   kaping   kalih   ma adan   Ni   Made   Rida    sakeng  jagat   Serongga   Gianyar , ngendahang   putra   istri   a diri,mawasta:

  1. Ni   Desak   Putu   Swati (  Sak  Tu  Kapri) 

 Samaliha   rabi    kaping   tiga   ngaran   Ni   Made   Narwi    sakeng   Dusun   Dungkap  Nusa   Panida , ngendahang    putra  istri  a diri   mawasta  :

               4 .Ni   Desak  Made  Kerti ( Sak  De   Nusa ) . Punika   taler   rabi  kaping   papat   mawasta   Ni   Desak   Putu  Seleh    sakeng   Puri   Rangki   ngendahang   putra   istri   a diri,mawasta :

  1. Ni  Desak  Made   Murni ( wekas   kaloktah   Niyang  Anom).

    KAWUWUS   putra   Puri   Pusat   sane   mawasta    I   Dewa   Putu  Raka   alaki   rabi   lawan   Ni   Desak   Putu   Celeng   sakeng   Puri   Tanggu   tempek  kelod  Br .  Tarukan, turmaning   salantur nyane   Sang   Kalihan   magingsir    sakeng   Puri  Pusat , anangun   Puri   Kajanan   magenah   baleran  Puri  Pusat   selat  tembok  panyengker   sampun    ngendahang   putra   limang  diri   maparab ; 

       1 . Kaping   siki   Ni   Desak  Putu    Munik   inalap  rabi  olih    I   Dewa   Putu   Baruk    pangalu    sakeng   jagat   Dukuh   Pejeng  Kawan    saha    wekasan   pertsentanan nyane    anangun  Puri  Abing   ring  telanjakan  tebe   Puri   Bucu . 

       2 . Kaping   kalih     Ni   Desa   Made   Munek   inalap   rabi   olih  I   Dewa   Putu  Binder   sakeng   Puri  Semanggen , sakewanten  durung  ngendahang    sentana     parabiane   mabelasan   riantuk    Ni   Desak   Made   Munek   mamenter    mawali   budal   ka  Puri   Kajanan   utawi   mulih   daha . Sajeroning   Ni   Desak  Made   Munek   mulih   daha   ring   Puri   Kajanan , kacarita   ring   Puri   Kajanan   wenten   ingon – ingon    puri   upapiraning   Ni   Desak  Putu  Munik   marupa   Geeng  Senget   Mageng . Kancit    yan   sapunapi   indike , barber   tan  pajamuga    Senget   Mageng   punika    polih   nangsekin   Ni   Desak   Made   Munek   sinamabi    ngencer    tungtungin  silit   Idane    gumentos   wetenge   beseh . Antuk    sakite    rahat   pisan , raris   kakaryanin    tamba   loloh   kuwud  madaging   manas  lan  cuka   pakardin  zat   kimia,kamolihang   antuk   nyolong   padruwen   I   Dewa   Oka  Tokolan   ring   Puri   Pusat ,  ulih   Ni   Desak   Putu   Rai   Belad. Raris   kadi   Ida  Ni   Desak   Putu  Munik  nuli   lolohe    punika  ka aturin   arine   mangda    ka inum   jantos    telas . Dereng   telas   lolohe   gelisan   arine   mamulisah   nyungkanang   waduk , mawastu   arine   ngemasin  seda .

       3 .Kaping   tiga   I    Dewa   Ketut   De   alaki   rabi   kaping  pisan  lawan   Ni   Nyoman   Sukani ,warga   pasek  Salahin   ring   tempek   tengah   Br . Tarukan , ngendahang   putra   nenem  diri  maparab:

  1. Desak   Putu  Kerti (  sak  Tu  Liong)

  2.  Dewa   Made   Kirta    Kabetan.

  3. Dewa   Ketut   Lara. 

  4.  Dewa  Nyoman    Anom.

  5.  Desak   Ketut  Dari.

  6. Dewa   Putu   Widnyana (  De  Tu   Nik  Penyu)

 . Munggwing    rabi   kaping  kalih   mawasta   Ni   Desak   Made   Leset , sapihan   sakeng    Sawa   Gunung    Pejeng  Kangin   ngendahang   putra   istri  a diri,maparab:

g.Desak   Putu   Muter ( Sak  tu  Galuh )

      4 . Kaping   papat    Ni   Desak   Putu   Rai   Belad   inalap   rabi   I   Dewa   Putu  Goyor   sakeng   Puri  Semanggen .

     5 .  Kaping   lima    I   Dewa  Made   Kantor    alaki   rabi   kaping   pisan   lawan   Ni   Made   Rati   sakeng   pradesa   Nyalian   Banjar angkan  Klungkung , nanging   tan   ngendahang   putra . Nganining   rabi  kaping  kalih  sakeng   Taman   Bali  Bangli   mawasta   Desak   Nyoman    Taman  Bali  taler   bekung.Punika   awanan  malih  ngalap   rabi   kaping  tiga  maparab   Ni   Desak  Made  Sayang   sakeng   pradesa   Kembang   Merta   Buleleng , saha   salantur nyane   Sang   Kalihan   jenek   jumeneng   ring   Kembang   Merta   jantos   ngendahang   putra    limang  diri , maraga   istri   maka   sami,mawasta:

        a.Desak   Putu  Merti.

         b.Desak  Made  Sri  Widari.

         c.Desak  Nyoman  Siti.

          d. Desak  Ketut  Swarsiki.

         e. Desak  Putu  Sucita.

     MUNGGUH    putra    Puri   Pusat  sane   mawasta    I   Dewa   Made   Badoh   alaki   rabi    lawan   Ni   Desak   Ketut  Gendor   sakeng  Puri   Semanggen ,ngedahang   putra   kutus   diri . Salantur nyane   Sang   Kalihan   magingsir   sakeng  Puri   Pusat   anangun   Puri   Pondak . Para   putra   Puri   Pondok   mawasta;

       1. Kaping   siki    Ni   Desak   Putu   Renteb   Kanya .

       2 . Kaping   kalih    Ni  Desak  Made    Kelepon  inalap   rabi   olih   I   Dewa   Putu   Degeng   sakeng   jagat   Dukuh    Pejeng   Kawan   saha    salantur  nyane   kapica   tegak  karang   puri  olih   panglingsir   Puri  Pondok   antuk   sayange   ring   putra   istri.  Punika   indike   sangkaning  magenah   ring   dangin  telabah   sakeng  Puri   Pondak , saha   Purine   kabaos      PURI    DANGIN   TELABAH .

       3 . Kaping   tiga    I   Dewa   Nyoman   Goyoh    alaki   rabi   lawan   Ni  Desak   Nyoman   Dapet   sakeng   Jagat   Melayang   Pejeng   Kaja    ngendahang   putra    nenem   diri,madan :

  1. Dewa  Putu  Mustika { De  Tu  Lanus }

  2. Dewa   Made  Oka  Kabetan.

  3. Dewa  Nyoman   Subadi ( De  Man  Sero ).

  4. Dewa   Ketut   Subroto ( De  Tut  Sere).

  5.  Desak  Putu  Tirta ( Sak  tu   Mlayang).

  6.  Dewa   Made   Kader. 

        4 . Kaping   papat    Ni   Desak    Ketut    Longker   inalap   rabi   olih   I   Dewa   Putu   Gudug    sakeng   Puri   Batan  Wani . 

      5 . Kaping   lima    Ni   Desak   Putu   Ipin   inalap   rabi  olih  I   Dewa   Nyoman   Gejer   sakeng   Br .  Inataran   Pejeng . Munggwing   tegak   Purine   delod   Pura   Panataran   Sasih .

      6 . Kaping   nenem    I    Dewa   Made   Karya    alaki   rabi   lawan   Ni   Desak   Ketut   Raka    sakeng   Puri   Rangki   saha    salantur nyane   magingsir   sakeng  Puri  Pondok    anangun   Puri    delodan   Puri   Telabah   kabaos   PURI   DUWUR   PANGKUNG ,ngendahang   putra   nenem  diri ,madan:

  1. Desak  Putu  Rusni ( Sak Tu  Nori).

  2. Desak  Nyoman  Yapen.

  3. Dewa   Ketut  Oka   Merta ( De  Tut  Ding ).

  4.  Desak  Putu  Kasih.

  5. Dewa   Nyoman   Ngurah   Swastika ( De  Man  Cegur ).

  6. Desak  Ketut   Suprapti ( Sak  Tut   Yeyut ).

     7 . Kaping   pitu    I   Dewa   Nyoman   Ruken   alaki   rabi   lawan   Ni   Desak   Nyoman   Teblun   sakeng   puri   Kawan   ngendahang     putra    limang   diri  madan:

       a.Desak  Putu  Suri.

        b. Dewa   Made   Oka   Sura.

        c.Desak   Ketut  Alit.

       e. Dewa   Putu    Dana   Murja.

        f. Desak  Made   Rati. Salanture    wus   lawas  dalu    pertisentanan  Sang  Kalihan   anangun  Puri   baleran    Puri   Madya   kabaos  PURI   LOR .

     8 . Putra   kaping  kutus  maparab  I  Dewa   Ketut  Pater   alaki  rabi  lawan   Ni  Desak  Made   Gembrong  sakeng  Puri  Semanggen  ngendahang   putra  nenem  diri   madan : 

  1. Desak   Putu  Murni ( Sak  Tu  Cenik).

  2. Dewa   Nyoman   Putra ( De  Man   Bendi ).

  3. Desak  Ketut  Alit ( Sak  Tut  Saplug).

  4. Dewa   Putu  Arsawan (De  Tu  Lemes ).

  5.  Dewa  Made  Putra ( De  De  LUK).

  6. Dewa   Nyoman  Ukir. Salantur nyane  Sang   Kalihan  saha   para   putra   sami  magingsir  sakeng   Puri  Pondok   anangun   puri   baleran   Puri   Pondok  selat  tembok   panyengker   kabaos   PURI   MADYA , ring   selagan   Puri   Pondok  lawan    Puri  Lor .

 

  Puput   rawuh   amuniki   dumun   anggen  wimba   tinut   daging  cakepan    BABAD   kaping    kalih . Pungkuran   tegepang   malih   risampune   para   warih   ka   upakara   NGASTI .




           KETUS   BENCANGAH   BUN  PURI   KRATON   DEWA   KABETAN   ANENG   TARUKAN                                                                          .                              PARA   WARIH    PURI   RANGKI.


      KOCAP    MANGKIN    kadi   Ida   I   Dewa    Gede   Nyoman  Gemuh    jenek   gumana   malinggih  ring   Puri   Rangki   kawuwus   alaki   rabi   lawan   Ni   Desak    Nyoman   Kawi  sakeng    jagat  Sawa   Gunung   Pejeng    kangin . Munggwing   parabian    Sang   Kalihan , manawita   sada   suwe    kawentenan   nyane   durung   ngendahang   sentana . Raris  antuk   pageh   puguh  kayune   I  Dewa  Gede   Nyoman  Gemuh   semadi   nakti   ring  Pura   Ukur – ukuran    Sawa   Gunung   kedeh   suluk   pinunase  mangdene   kaswecanin , angapti   prasida   ngendahang   sentana . Puputing  idep , pangaptin   Idane    sayuwakti   kaswecanin    dening    pageh   uleng  kayune   nyabran   latri   pedek    semadi  nunas  ica .

       Salantur nyane   parabian   Sang   Kalihan   ngendahang   putra   nenem  diri   ma aran ; 

           1 .  Kaping   siki    I   Dewa   Putu  Tunas  Besar   embas    sawatara    warsa    1840 .

           2 . Kaping   kalih    I   Dewa   Made   Gambir , kewanten   Ida   lebar   wawu   munggah   anom  .

           3 . Kaping  tiga    Ni   Desak  Nyoman  Anom    inalap   rabi   olih   Anak  Agung   Gede   Rai   sakeng  Br , Pande   Pejeng    ngendahang    putra    maparab   Anak   Agung   Gede  Raka  alaki  rabi  lawan   Ni   Desak Made   Gero   sakeng   Puri   Dukuh   Tarukan .

          4 . Kaping  papat    Ni   Desa   Ketut    Geliling   inalap  rabi   olih   I   Dewa   Kompyang  Besar   sakeng   Puri   Pusat   pinaka   rabi   kaping   tiga . 

         5 . Kaping   lima   Ni   Desak   Putu  Rati , kewanten  Ida    newata   wawu   ngangkas   ngraja  swala.

        6 .  Kaping   nenem    Ni   Desak   Made   Rai   Rakti   inalap   rabi   olih   I   Dewa   Agung   Pamayun   Guliang  kang   abiseka   Dalem  Pamayun  Putra   Nateng  Soma  Nagara   Kaping  VI,   ngendahang   putra    a  diri   maparab   Cokorda   Sunteg , saha   lanturnyane   jenek   malinggih   ring  Madangan .


                          HENENGAKENA       PUNANG    KATHA.

    CINARITA   PAKIBEH   JERONING   PURI   NATENG    JAGAT    PEJENG . Ri huwus  I   Dewa   Gede   Kompyang   Besar  tabeng   wijang   Puri   Soma  Negara , kapidanda   kaselong   ka   Nusa   Panida , raris   I   Dewa   Putu   Tunas   Besar   kapakusara   manggeh   tabeng   wijang   pangabih   murdeng   jagat   Pejeng   duk   sapamadeg   I   Dewa    Agung  Pamayun  Sudha .

     TATWA   carita   rudah   haab    jagate   ring   Bali , saha   wiweka    winayeng    sowang  - sowang   Murdeng   jagat , sayan – sayan   nincapang   ngutsahayang    ngalimbakang   wawidangan   kodag   kuasa , maka   cihna    caciren – ciren : 

     # . Sawatara   warsa   1798 MASEHI, Nateng   Taman  Bali   inggihan   I   Dewa   Gede  Raka   ngalurug   ngebug    Nateng   jagat   Bangli   inggihan   Nata   Ratu   Ni   Dewa    Ayu   Den   Bancingah    tinampih    sareng    pernah  kaputra   wiwit   sakeng   jagat   Nyalian   yukti    putran   I   Dewa   Gede  Oka    Sudira   utawi   I   Dewa    Gede    Tangkeban , mawasta  I   Dewa   Kuat   raris   taler   kapungkus   I   Dewa   Gede    Tangkeban  olih   Dewa   Ayu    Den   Bencingah. Jeroning   matandang   jurit   gumentos   Ratuning  jagat Bangli     punika   kasatan    nuli    malayu   masinutan  ring    Gunung   Kehen .  Yadiastun   kasinahan nyane   Ni   Dewa   Ayu   Den   Bancingah    sayuwakti    wantah   ipen  Ida   I  Dewa   Gede   Raka  Taman  Bali . Duk   punika    I   Dewa   Manggis   Sakti    nateng   Gianyar   kaping  siki    ngawantu    nampih    murdaning    jagat   Taman   Bali . Lantur    pungkuran    risampune   Nateng    Taman  Bali    I   Dewa  Gede  Raka    molih   gatra , dening   ipene   Ni   Dewa   Ayu   Den  Bancingah    lawan   I   Dewa    Gede   Tangkeban    masinutan    ring   Gunung   Kehen , raris    I   Dewa   Gede   Raka    Taman   Bali    ngawawanin    malih   ngarejek   ipene    ka   Gunung   Kehen . Rikanjekan   kawawanin   karejek, munggwing  Ni   Dewa  Ayu   Den  Bancingah   lawan   I   Dewa  Gede    Tangkeban   makilesan   nyinut   beneng   kelod   sakeng   Kehen , macunduk   lawan  Cokorda    Agung   Mas    senopati   bala    wadwa   Gianyar    sakeng    desa    Mas   Ubud . Raris   mapagut   yudane   ring    wawidangan    jagat    Sidan , nuli    mangruwek   matanding   jurit . Sajeroning   matanding   jurit , Cokorda   Agung   Mas   keni    karancap   olih   wadwa   Kehen   niscaya    ngemasin    seda   ring   Sidan . Miragi   sedan   Ida   Cokorda   Agung  Mas , mawastu    jerih   kayun   Ida    I   Dewa   Manggis   Geredeg    nateng   Gianyar   kaping   siki , buat    narka    Ni   Dewa   Ayu   Kehen    pacang   lantur   ngalurug   ngarejek    Puri   Gianyar . Punika    awinan    I   Dewa   Manggis   Api   nateng    Gianyar   kaping   siki    matulak    nilar   Puri   Taman   Bali , ka iring   olih    pangabih   andel – andel   Gianyar   sane   maparab   I    Gusti   Telabah   lan   I   Gusti   Culik . Sapari   indikan   patilar   Murdeng   jagat   Gianyar   punika, awanan   I   Dewa   Gede   Raka   Taman  Bali   salit    arsa   duhkita , nyengguhang   Nateng   Gianyar   wus    dusta    linyok    majeng    murdeng    jagat   Taman   Bali . Ngawit    punika    paiketan   pasawitran   Gianyar – Taman  Bali   pegat   tur   matungkas   macucuh .

        # . Sawatara    warsa   1809  masehi  I   Dewa   Gede   Raka   Taman  Bali   ngarejek   nyandak    pamargin   I    Dewa    Agung   Putra   Kusamba   rikanjek  ayat   lunga    majenuk    ka   Puri    Gianyar . Riantuk   tan  pajanuga   nadaksara   karejek   turmaning    I   Dewa   Agung   Putra   nenten   tahen   ri tuwas   kayune   pacang   karejek  olih   wadwa   Taman  Bali , saha    palungan    raja   putra   Klungkung   boya   lunga    buat    matandang    yuda   awanan   wadwa   pangiring   Klungkung    rumasa   kasatan   magutin    bala   yuda   Taman   Bali   sane   tegep    busana    jurit   saha   sarwa   senjata   yuda , gumentos   I   Dewa   Agung   Putra   Kusamba   ngemasin   seda   ring   jagat   Belahpane . Dening    sedan    raja   putra   Klungkung   ring   Belahpane   punika ,ngawetuang   erang   duhkita   kayun   Ida   I   Dewa   Agung   Sakti   murdeng    jagat   Klungkung   duwaning    putran   Idane    karejek    kasedaang   nora   wenten    larapan    matungkas    mameseh . Nuli   raris    Nateng   Klungkung   magagebug   ngalurug   panegara   Taman  Bali , katampih   olih   murdeng   jagat   Gianyar   lan   Nateng   Gunung   Kehen   Ni   Dewa   Ayu   Den  Bancingah   sane    pinih   erang   tur   mapisarat   pisan   kayune   ngagen   ngawalesang    kasat   Idane    duk   yudane  ring  Bangli . Duwaning    Taman  Bali   karebut   kakembulin , tan   dumade   I   Dewa   Gede   Raka   kasatan  tur   malayu   masinutan   ring   jagat  Gaga ,masayuban   ring  sametone   mareng   Puri   Murdaning   jagat   Gaga    kang    warih   I   Dewa   Pindi . Kala   punika   riantuk   erang   kayune   kalintang , tumuli   Ni   Dewa   Ayu   Den   Bancingah    misreng   misaratang   pisan    nguntit    nguber   ngaruruh   palayun   I   Dewa   Gede   Raka , saha   sigra   malebonin    Puri   Gaga . Raris   sajeroning  matandang   jurit    ring   Puri   Gaga , pamuput    I   Dewa   Gede   Raka    prasida  kaprajaya   kabancut   olih   Ni   Dewa   Ayu   Den  Bancingah .

       Ngalantur   pungkur   wekas   duk   I   Dewa   Ngurah   Pahang    lan   I   Dewa   Made   Raka  yukti   putran    I  Dewa   Gede   Putra   nateng   Gianyar   kaping  IV  abiseka   Dewa   Manggis   kaping  VII  utawi   pungkuran   Dewa   Agung   Mantuk   di   Satrya  parab   Ida   tiyos,wus   prasida   nyinut   malayu   sakeng   Satrya   Klungkung   genah   Ida   kasekeb   sareng  ajine   kadi   Ida  Dewa   Agung  Mantuk  di  Satrya,malarapan  antuk   kasudiran   Cok.  Gede   Sukawati   punggawa   Ubud   lawan  I  Dewa   Made   Rai   punggawa   Tegalalang. Wus   jenek   ring  Gianyar ,   raris  I   Dewa   Ngurah   Pahang  kabiseka   nateng  Gianyar  kaping  V,ngentosin   Dewa   Agung   Mantuk  di  Satrya. Munggwing   pisarat   pakodag   Dewa   Ngurah   Pahang,praya   buat   ngutsahayang   ngawaliang  wawidangan  jagat   Gianyar   sane   kajarah   olih   nateng   jagat   tiyosan  minakadi : nateng  Bangli, Klungkung, Mengwi   lan   Badung. Indike   punika   raris   I   Dewa   Ngurah   Pahang   kanjek  tanggal  24  Maret  1893   ngarawuhang   sewalapatra   marep   ring   Tuan   Danmenbargh   pinaka  Residen   Idia – Belanda  sane   magenah   ring   kuta   Singaraja.  Daging   sewalapatrane  masadok   buat   Nateng  Gianyar  praya   sigra  agia  ngawaliang   wawidangan   Gianyar   sane   wus   ketes  kajarah  minakadi  Payangan , Petak , Selat ,Apuan,Sidan , Tulikup, Semeti  lan  Pejeng  majalaran   antuk   mapagut   matandang   yuda.              

    Duk   punika    murdeng   jagat  Pejeng   inggihan   I   Dewa   Agung  Pamayun   Sudha  tan   sah   tabeng   wijang   pangabih   andel – andel  Puri   Pejeng   kang   upasadnya   I   Dewa   Putu   Tunas  Besar    sakeng   Puri  Rangki  Tarukan   boya   nahen  ring   panyengguh   Nateng   Gianyar. 

    Kawuwus   kala   nguni   Nateng   Gianyar   kang    angaran   I   Dewa   Manggis   Jorog   utawi   Dewa   Manggis   Kuning    kaping  V , risampune   ngarejek   kasor   Puri   Soma    Nagara , saha   Purine   kawawa   olih   Nateng   Gianyar .Kadi   Ida   Dalem   Pamayun  Putra  kaping  VI   kasekeb   ring  Gianyar,turmaning   kang  ari  maparab   Dewa   Agung   Rai   Pinatih ( Cok . Rai  Pinatih)kaselong   ka   Nusa   Panida   sareng  rabi  lan  sapertisentana   jatos   Ida   lebar   ring   Nusa   Panida  saha    kapendem   ring   jagat   Maos.Mumggwing   rabi   lan   para   warih   Ida  raris   mawali  ka  Pejeng ,tur   kapica   genah  ring  Saren  tepi   kawuh   Puri   Agung  Pejeng. Sakewanten  kasuwen – suwen    munggwing   kodag   kuasa   pangwawa   jagat   Pejeng   tumuli   raris   kapraksayang   ring  Ida    I   Dewa   Agung  Pamayun   Sudha , gumanti   mangdene   ngaraksa   pariksa   ngamurdaning  jagat   Pejeng . Malarapan   bisama   Nateng   Gianyar   punika , raris   I   Dewa   Agung   Pamayun  Sudha   ngawangun    Puri   anyar   magenah    numbak   selat   margi   agung   lawan   tegak   Puri   Soma  Nagara   utawi  delod  Pura   Manik   Corong , kabaos   Puri  Agung   Pejeng . Pinaka    murdaning    jagat   Pejeng,kadi    Ida    I   Dewa   Agung    Pamayun   Sudha,nenten   abiseka    mapungkusan   “ Dalem   Pamayun    Putra    kaping   salantura”.

    Raris    kadi  mangkin    Puri   Agung  Pejeng    kasengguh    sampun   purun   prasangga   lawan   Nateng   Gianyar   riantuk   ngiket   paswitra   kanti   lawan   pangwawa    jagat  Taman  Bali  Bangli . Majalaran   antuk   wiweka   kadi   punika    awanan   Ida   Corda   Gede   Sukawati   murdeng  jagat   Ubud   katampih  olih   I  Gusti   Ngurah   Made   Jelantik   murdeng  jagat   Belahbatuh    katitah    olih   Nateng    Gianyar   mangda  a ngerugaken    Puri   Agung   Pejeng . Raris   kanjek   tanggal  16  April   warsa   1893   sampun    pada   sergep    bala   yuda   dulang   mangap  pilih   tanding    Ubud    lan   Belahbatuh    agia   sigra   ngarejek   jagat   Pejeng . Nuli   jagat   Pejeng   karuwek   sakeng   tepisiring   kelod  olih   bala   wadwa   Belahbatuh , saha  macepuk   maruket   yudane  ring   jaba   Pura   Kebo   Edan   sisi   kelod. Sakeng   tepisiring  kauh   makuwug  yudane   ring   wates    jagat    Banjar sala   lawan  Tatiapi . Bala   wadwa   Ubud  kang   senopati   Cokorda    Gede  Sukawati   saha   senjata   pusaka  Ki   Baru   Mussen   utawi   Ki   Baru  Gunung   Lebah

     Tan   kacarita    munggwing   rames   yudane . Riantuk    wadwa   Pejeng   magutin  satru   ring   kalih   kalangan   yuda , mawastu   wadwa   Pejeng  rumasa  kasatan , saha   sisan  mati  pada   malayu  nyingsetang   dewek   turmaning   lantur   rarud   sareng   kulagotran nyane , ngelong  bakti   matilar   sakeng  jagat  Pejeng , minakadi   kula  gotra   Ngakan  Gedong   Arta    Br,  Pande   Pejeng , rarud   masinutan    ring   jagat   Pengosekan . Kula   warga   sameton   Anak   Agung  Gede   Raka  Br .  Pande   Pejeng    rarud   masinutan  ring  jagat    Tohpati – Banjarangkan – Klungkung . Kula   warga   sameton   Bagawanta    Ida    Pandanda    Wayahan    Bun   Br. Puseh   Pejeng    rarud   masinutan    ring   jagat    Nyemban .

     Duwaning   bala   jurit   Pejeng   telas    malayu  antuk  jerihe , raris  sadurung   wadwa   Ubud   rawuh   ngalebonin   Puri   Agung   Pejeng , munggwing    I   Dewa   Agung  Pamayun   Sudha   lawan   kula   warga   sameton    Puri   Agung   sami   ka iring   olih    para   panjak   Pejeng  sane   kantun   subakti   ring   Ida   Dewa    Agung , tegep    jangkep   makta    isin   puri   lan   pusaka – pusaka    pajenengan   sami  wus   kaboyong   matilar   rarud . Pamargine   nyoloh   beneng   kangin   sakeng  Pejeng    ngalintangin   jagat   Kelusu. Duwaning    sa dangin   Tukad    Pakerisan    delod   jagat   Siangan,sergep   siaga    suryak – suryak    wadwa    panjak   jagat   Bitra,gumanti   panjak   I    Dewa    Kamasan    tosning    Dewa   Manggis   Kuning    Beng. Punika   awanan   palayune   nyujur   jagat   Sawa   Gunung ,tumuli  raris   nedunin   tukad   Pakerisan  rawuh  ring   desa   Suwat   Siangan   lantur  beneng   kaler   ngalintangin  jagat   Kabetan ,   Madangan , Petak   rawuh   ring   jagat    Songlandak   beneng   kangin   nedunin   pakung   nyujur   jero   kuta    Bangli   nunas   pasayuban  majeng   pangwawa    jagat   Bangli .

     Munggwing   tabeng   wijang  andel – andel  Puri   Agung  Pejeng    inggihan  Ida   I   Dewa   Putu   Tunas   Besar , antuk   ngeton   Dewa   Agung    Idane    sampun   malayu   nilar  puri , nuli   raris   Ida   kang   tabeng   wijang   taler    matilar  rarud   sakeng   jagat   Tarukan   sareng  rabi   lawan   para   putra   sami . Duk   punika   putra   pinih  alit   ngaran   Ni   Desak   Ketut    Monteg  mayusa   sawatara   9  warsa , taler   sareng   matilar   sakeng   puri   Rangki . Pamargine   beneng   kaler  sakeng   Tarukan   ngalintangin   carik – carik  subak  Belong   rawuh   ring  Desa   Sanding   lantur    nyujur   jagat   Tegalsaat   nedunin   Tukad   Pakerisan   rawuh   ring   jagat   Kabetan   nuli   nyoloh   beneng   kaler   ngetut   wuri   pamargin   I   Dewa   Agung   Pamayun  Sudha   rawuh   mancunduk   campuh   lawan   Dewa   Agung  Pejeng   ring   jero   kuta   Bangli.

       Manawita   sawatara   tigang   sasih   masinutan   ring   jero  kuta   Bangli , wenten   bisaman   Murdeng   jagat   Bangli    majeng   I    Dewa   Agung   Pamayun  Sudha   gumanti   Nateng   Bangli   mapica    genah    ring   nampeking   Pura   Dalem   Belingkang , mangdene   Dalem   Pamayun  Pejeng  a nangun   puri   ring   genahe    punika . Dening   sampun   kapica   genah , raris   I   Dewa   Agung    Pamayun  Sudha   makinkinan   pacang   nyujur   genahe   punika . Kala   punika   Ida   Dalem    Pamayun  Pejeng   nganika  ring    panjak   pangiring  Idane , munggwing   para    panjak    sane    kula   wargan nyane   wenten   kantun   kecag   jenek   ring  Pejeng   utawi   tan  nyarengin   matilar   kalugrayang   mangdene   mawali  macampuh   lawan   kula   wargan nyane . Punika  awanan   raris   I   Dewa   Putu   Tunas   Besar   saha   para   putran   Idane   sami   mawali    budal  ka   Tarukan .

      Munggwing   I   Dewa   Agung    Pamayun  Sudha   risampune   rawuh  ring   genah  sane  kapica , raris  para   panjak   Pejenge   ngawit   nerbak   alas   nuli  anangun  puri   buat  I   Dewa  Agung   Pamayun   Pejeng. Duk   punika   kawentenan   Pura    Dalem   Belingkang   dahat   kaon  pisan . Duwaning   Purine   nampeking   palinggih   Pura , raris   I   Dewa   Agung   Pamayun  Sudha   ngawangun   mawali  kabecikan   Pura   Dalem  Belingkang   ngaptiang  dumogi   ngamolihang   karajengan . Salantur nyane   rikanjek   I   Dewa  Ngurah  Pahang  wus   lebar   nuli   kagentosin   olih    arin  Ida   mawasta   I  Dewa   Made   Raka.Duk   sapamadeg   Dewa   Made   Raka,Penarungan ,Pagulingan,Mambal   lan  Abiansemal   mawali   kajarah   olih   nateng  Badung  lan  Mengwi   saha   pacang   ngalantur   ngalebonin   ngarejek   jagat  Ubun.Antuk   gatra   punika   raris   warsa  1899  Nateng   Bangli   katampih   olih   Dewa   Agung   Pamayun  Sudha   puri   Belingkang   taler   nyarengin   mawali   ngarejek   Desa   Selat ,Apuan , Petak  rawuh  ring    Madangan.                     

      Kadi   Ida   I   Dewa   Putu   Tunas  Besar   sarawuhe   ring   Tarukan , molih   gatra   buat   pakibeh  jagate   ring   Pejeng   sampun  degdeg ,duwaning   Cokorda   Gede   Sukawati  Ubud   sampun   ngamanggehang  abiseka   Cokorda   Rai   Panggul   wiyakti   arin   Ida    I  Dewa  Agung   Pamayun  Sudha    sane   pinih  alit  malinggih  ring   Puri   Kajanan   Pejeng , pinaka “ manca “  ring   jagat  Pejeng , a nungkul   majeng   pangwawa   jagat   Ubud . Samaliha   Cokorda   Rai  Panggul   kapica   anak  istri   sakeng   Puri  Ubud , wus  kawiwaha   kerab   kambe   nyihnayang    raket  pakilitan   sawitra  kanti   lawan    sameton   Puri  Ubud . Tiyos   ring   punika   taler   kapica   Bagawanta    soroh  Brahmana   Manuaba   sakeng   Tegalinggah  Belahbatuh , wantah   kantun   tunggilan   sameton   lawan   Bagawanta  Puri   Ubud ,. 

      Ngawit   punika    pangwawa   jagat   Pejeng    ngamanggehang  Bagawanta    wit   Brahmana   Manuaba   sakeng  Tegalinggah   tosning   warih   Griya   Padanda  Gede   Wayahan    Buruan . Salantur nyane   Padanda  Tegallinggah   ngawinangun   Griya   kaja   kanginan   sakeng   tegak  wit   Puri   Soma  Nagara   nguni , kasengguh    Griya   Gede   Pejeng .

     KABAOS    risampune   I   Dewa    Putu   Tunas  Besar   sareng   para   putra   sami   mawali  jenek  ring  Puri   Rangki  Tarukan, taler   Ida  kapakusara  abiseka    “ anglurah “  nungkul   majeng   Puri  Ubud . 

      Wus   punika   pangwawa   jagat  Ubud , ngenahang   telik   tanem   praya   nilikin    pari   polah   Manca   Pejeng   lan  Anglurah   Tarukan . Telik   tanem    inucap  mawiwit   sakeng   sametonan  Puri  Ubud   sane   mawasta   Cokorda   Bima    malinggih   ring   Belusung   saha    panjak  sakeng   Petulu   lan   Ubud . 

      Sapunika    taler   kalaning   Cokorda   Pamayun  Sudha   malinggih  ring   Petak , taler   ngenahang    telik   tanem    sakeng   jagat   Petek    ring   jagat  Belusung   gumanti   nyandingin    telik   tanem   Ubud . Sasuduke   wantah   ngitip   pakibeh    panjak   Pejeng   majeng    pangwawa    jagat   Ubud . Pradene  panjak   Pejeng    prasangga   nulak  nungkul   majeng   pangwawa   jagat   Ubud   tur   macihna    panjak   Pejeng   kantun   subakti   majeng    Dalem   Pamayun  Petak , pangawawa   Petak   arsa   mawali  ngarebutin   jagat   Pejeng   sakeng  kodag   kuasa   puri  Ubud . Dening   kasinahan nyane  kajantenang   munggwing   panjak  Pejeng   wus   dreda   bakti  nyiwi   manca    jagat   Pejeng    inggihan   Cokorda   Rai   panggul   sane   nungkul   majeng   puri  Ubud , awanan    Cokorda   Petak   wangde   ngawalesang   marebutin   jagat   Pejeng . Ngawit     duk    punika    ring   jagat   Belusung    wenten   kojaran    Banjar    Belusung    Ubud ,Banjar   Belusung   Petulu     lan    Banjar   Belusung   Petak.

     KACARITA   KALA   MASA   pakodag    wong   Belanda   ring   nusa   Bali . Kawuwus   jagat   Bali   wus   kajarah   kuasa    olih   pakodag   India – Belanda , kanjek   warsa   1908   raris    residen   India – Belanda  ngaran  Ch. E. Saijer  manggeh   kontrolir  ring  Gianyar   anangun     titi   gantung   ring   tukad   woos , magenah  ri luwah    Pura   Gunung   Lebah  Ubud   utawi    ring    tukad   Campuhan . Munggwing    sasuduk   titi   gantung   punika   gumanti    pinaka   panyambung  antaring   pamargi , jeroning   pabuate   nyujur  jagat   Gianyar – Ubud – Payangan  - Mengwi   lan   Badung . Paindikan   pangayah  karya  kasar   jeroning   ngawangun  titi   gantung   lan   malinggahang   margi , kalakonin   olih    para   paguyub    pakarya    RODI   tan  mapituwas   upah   utawi   pangayah   paksa . Nganining   pangayah   rodi   punika, gumana  kapucuk , asing – asing  wang   angamong   ayahan   karang   catu , wenang   kapakusara  ngalakonin   ayahan   karya   rodi . Pradene   ana   wang  angamong   ayahan   karang   catu , nanging     ipun   tan   prasida    ngalakonin   ayahan   rodi , pastika   karang   catun ipun    kacabut   agia   katimbalang   ring   wang   tiyosan  sane   sumanggup   ngalakonin  ayahan   rodi , irika    ring    Tukad    Campuhan   Ubud .

       Antuk    paridabdab  punika   raris    kadi   Ida   I   Dewa    Putu  Tunas  Besar    kang   abiseka   anglurah   Ubud , katitah   mangdene  wang   angamong   ayahan   karang  catu   ring  sajebag   wawidangan  Idane , kajudi       gumana   nyarengin   ngalakonin   ayah   rodi . Wilangan  ayah   rodi   ring   jagat  Tarukan , akweh nyane  99   ayah   karang   catu , punika   sami   kapakusara   ngalakonin   karya  rodi   ring   Campuhan  Ubud . Sabilang    pangayah  rodi   Tarukan   lunga   ngalakonin  ayah  rodi  ka   Ubud , annuli  Ida   I   Dewa   Made   Jaksa   wantah   putran  Ida   I  Dewa   Putu  Tunas  Besar   dahat   praktiaksa   sebet  ngabih   ngamanggalin    panjak   ayah   rodi   Tarukan    rawuh   ring   genahe  ngalakonin  ayah   rodi .

      Pamargine   sakeng   Tarukan   madarat  ngalintangin   carik  subak  Tubuh ,  ngungsi  jagat   Banjar   Sala , raris  ring   jaba   Pura    Bukit  Buwung   ngalintang   srejeng   bet   madurgama    wenten   pangkung   jurang   dalem   matiti   tiying   duwang    tugel , lantur   nyoloh   margi  a nylonyongan    ring   tengahing   srejeng  bet   punika    kapanggih   tukad   Petanu    nuli   tedun   tukad    raris    ngamunggahang   nyunut  srejeng  abing   rawuh  ring  Banjar   Ambengan   Peliatan . Pamargine    lantur    beneng  kauh  ngalintangin  bencingah  Puri   Ubud , terus   nyoloh   beneng  kauh   rawuh  ring  Tukad   Campuhan  genahe   ngayah   rodi . 

      Awanan   I   Dewa  Made   Jaksa    gumana   ngateh  ngabih   pangayah   rodi   Tarukan   lunga  ka   Campuhan , duwaning    margi   sane    kalintangin   dahat   madurgama   ngeres – ngeresin , mina   kadi   mareng   titi   tiying   ring   pangkung  dalem   ri   tebenan   Pura   Bukit   Buwung   wus   loktah   sumbung   maka  genah   Wong   dusta   duratmaka   mamegal ,   saha  amunggal   mancut   urip . Wiyakti   genahe   punika   dahat   serbi   tur   singid   antuk  maparisolah   corah    ngepet   pati  wang   kapatitis , dening   bangkene   dangan   antuka   nyingsetang , wantah   pulang   entungang   ring   pangkung   dalem  punika.

      Riantuk  kadi   punika   kawentenan   margine   sane   kalintangin , sayuwakti   jantos    puput    galahe   ngamargiang   rodi ,  maka   sami   pangayah   rodi   Tarukan   lasya   rahayu  tan  wenten   mangguhang  baya .

      Sajeroning   I   Dewa  Made   Jaksa   sebet   midabdabin   pangayah   rodi   Tarukan ,  ka aksi   olih   pangwawa    jagat  Ubud , turmaning   pangayah  rodi  Tarukan   katon   dreda   bakti   pisan   majeng   I   Dewa   Made   Jaksa . Indike   punika   maka   awanan , risampune   I   Dewa  Putu   Tunas   Besar   nyangsan    werda   yusa , raris   Murdeng   jagat   Ubud   ngamanggehang   I   Dewa   Made   Jaksa   pinaka   anglurah    ngentosin  linggih   ajin  Idane   wus   werda   yusa . Ngawit    abiseka   anglurah  Ubud   punika ,   munggwing   pungkusan   puspatan  Ida  I  Dewa   Made   Jaksa , kategepin   antuk   ngawewehin    pungkusan    BESAR   ri   ungkur   pesengan   Ida  manados   I   Dewa  Made   Jaksa   Besar.

       Kinucap   duk  sawatara   warsa   1910   Nateng   Gianyar   I   Dewa  Made   Raka    utawi   Dewa   Manggis   Kuning   kaping   VIII   gumanti   ngentosin  linggih   rakan  Idane   kang   upasadnya  I   Dewa   Ngurah   Pahang  , ngawentenang   paparuman   ring   Puri   Gianyar , saha   ngulem   para  manca  lan   para  anglurah   sajebag  wawengkon   kodag   kuasa  Puri  Gianyar, buat   marumang   indik  ngarereh   “ wong   dira  prakosa “ agia  katitah   ngamargiang   dandapati    mantuke   ring   I   Gusti   Putu   Bona   sareng   arine   I   Gusti   Made   Malong   sane  sampun   maiket   tegul  kletek   ring  jaba   Puri  Gianyar,duwaning   kasengguh   lenggana   dusta   corah   majeng   Nateng   Gianyar . Munggwing  anglurah  Tarukan    kasade   kalunganin  olih   I   Dewa   Made   Jaksa   Besar . Sarawuhe   I   Dewa   Made   Jaksa   Besar   ring   bencingah   Puri   Gianyar   kapanggih    Dane   I   Gusti   Putu  Bona   sareng  arine  I   Gusti   Made  Malong   mategul   makletek   ring   bencingah   Puri . Dahat   kagiyat   Ida   anglurah  Tarukan   ngaksi  Dane   Sang   kalih , katibenin   dandapati , sa antukan   anglurah   Tarukan    weruh  pisan   munggwing   kawentenan   parisolah   Dane   kakalih , wiyakti   tan   nahen   maparilaksana   corah.

      Guna    kriya   I   Gusti   Putu    Bona    lan   I    Gusti   Made    Malong    ngarahinane , wantah  Dane    pinaka    Sedan   abian    Puri   Belahbatuh, gumanti  nyedanin    padruwen   Puri  Belahbatuh   sane    wenten   ring  Tarukan . Ri naapkala    Dane   Sang   Kalih   lunga    nureksain   padruwen   Belahbatuh  ka  Tarukan , pangojog   Dane  Kalih , pinih   riyin   rawuh   pedek  tangkil   ka   Puri  Rangki   buat    masayuban   ma sasanjan. Antuk   sering – seringe    pamargine   kadi   punika, jantos   Dane   Sang   Kalih   wawuh   caluh    maguyuban   ring  Puri  Rangki , tan  bina    sakadi   rooban   Puri. Nyangsan   suwe    nyangsan   caluh  wawuh    pagubugan    Dane   Sang   Kalih   ring   jagat   Tarukan, gumentos   maka   sami    warga   sameton   satrya   ring   Tarukan   wawuh   lulut  paswitrane, napi  malih  Sang   Kalih   dahat   oneng   majudi  matatajen. 

     Kawentenan   kadi  punika   ngawinan   Ida   I   Dewa   Made   Jalsa   Besar   kadi   purun   langgah   nunas    jiwa    pramanan    Sang  Kalih   pacang   anggen  Ida   juru  kurung   ring  Puri  Rangki   Tarukan, saha   pasubaya, nyadia   purun   nanggap  nandaang   pamidanda   Dane   Sedan   Sang  Kalih,pradene   pungkur    wekas    Sang  Kalih   mawanti   malih   maparisolah   dusta   corah. Indike   punika   Ida   I  Dewa   Made   Jaksa   Besar   lascarya    sumanggup   dados  pangentos   wala    buat   nanggap  nandaang    pamidanda pati   Sang   Kalih.

     Risampune   Sang   Kalih    kapicayang   ring  I   Dewa   Made  Jaksa   Besar,raris  Ida   mawali  budal  ka  Tarukan   ka iring   Dane  Sang   Kalih. Wus   jenek  Dane   Sang  Kalih   ring  Tarukan,kapica   tegak   karang   puri   magenah   delod   Puri  Semanggen   utawi   baleran   Puri  Batan  Bingin.Kengin   genahe   punika   pecak   tegak  karang   ancak   saji   Puri   Kraton   Satrya   Kabetan   duke   nguni.

     MALIH    WALININ    LANTURANG   baosang   kadi   Ida   I   Dewa   Putu   Tunas  Besar   ring   Puri    Rangki ,kawuwus   alaki   rabi   kaping   pisan   lawan   Sang  Ayu   Darma   sakeng  Br.  Intaran  Pejeng ,nanging  tan  ngendahang   sentana . Duwaning  asapunika    raris    I   Dewa   Putu   Tunas   Besar   ngalap   rabi   kaping   kalih    mapesengan   Sang   Ayu   Alus   gumanti   pernah  ari  sodet  Ida   rabi  kaping   pisan  wit   guru   rupaka   tunggil   utawi   mamadu   Raka   Rai ,saha   ngedahang   putra    petang  diri    ngaran;

   1. Ni   Desak   Putu   Kompyang, inalap   rabi  olih   I   Dewa   Putu  Tarukan    sakeng    jagat  Cagaan   Pejeng   Kangin    kasinanggeh    kerab   kambe   nyentana   turmaning   kapica  tegak   karang  puri   lan   catu. Salantur nyane  nangun   puri   ring   teben   Pura  Puseh   Desa    Tarukan    kawastanin   Puri    Sor   Pura , saha    sampun  ngendahang   putra   istri   kalih   diri   mapesengan ;

    a. Ni   Desak   Putu   Besog   inalap   rabi   olih  I   Dewa  Made   Kali   sakeng    jagat   Cagaan   Pejeng   Kangin   kasinanggeh  nyentana  ngendahang   putra   nenem,maparab; Ni   Desak  Putu  Rawit, Ni   Desak   Made   Rawet,  Ni   Desak   Nyoman  Rai, I  Dewa   Ketut   Lanus , Ni   Desak   Putu   Tagel ( tu  Kecek),lan   Ni   Desak   Made   Tanjung.

    b. Ni   Desak    Made    Cuklek  inalap   rabi   olih   I   Made    Pugeg   warga    Pulasari   sakeng    jagat   Sembuwuk   Pejeng  Kaja   nanging   tan   ngendahang  sentana   utawi   bekung.

  2. Putra   kaping   kalih   I   Dewa    Made   Jaksa   embas    sawatara   warsa   1873 .

 3. Putra    kaping   tiga   I    Dewa   Nyoman   Suwe    embas    sawatara   warsa   1878.

  4. Putra    kaping    papat    Ni   Desak   Ketut  Monteg    inalap   rabi   olih   I   Dewa    Nyoman   Suta     sakeng    puri    Semanggen.

    Baosang    munggwing   kawiadnyanan    I   Dewa   Putu   Tunas   Besar, wiyakti   Ida   dahating   waged    sidi  mahen    sajeroning   matatamban   tur    sakti   mawisesa, sa antukan  lintang    teleb   ngulik   daging   lontar    pusaka “ Usada   Sakti “ padruwen   laluhure. Punika    awanan   Ida   I   Dewa   Putu   Tunas  Besar   dahat   kawiryayang   kasiwi   olih    para   panjak , para    pangoreg   rooban   muah   para   sametone   sami. Napi   malih   Ida   kamanggehang   abiseka    pangabih   tabeng   wijang   andel – andel   Puri  Agung   Pejeng.

    

   Lantur   baosang   malih   kawentenan   I   Dewa    Made    Jaksa    ring     Puri     Rangki   wus    alaki   rabi   lawan   Ni   Desak   Putu   Tombong   sakeng    Puri   Dukuh   Tarukan   ngendahang   putra    istri   limang   diri    mawasta ;

     1.Kaping   siki   Ni   Desak   Putu   Seleh   embas    sawatara  warsa    1913 ,inalap   rabi  olih   I    Dewa   Made   Pokel   sakeng   puri   Pusat.

      2. Kaping   kalih   Ni   Desak   Made   Oka   embas    sawatara    warsa   1916 , alaki   rabi   lawan   I    Dewa   Nyoman     Togog    sakeng   puri   Kanginan    kasinanggeh   nyentana ,ngendahang  putra   kalih    lanang   istri   ngaran;   I   Dewa   Putu  Gede   Muscita  lan  Ni  Desak  Made  Puri( Sak  De  Cenong ).

      3. Kaping   tiga    Ni  Desak   Nyoman   Bentek ,   kemawon   Ida   lebar   wawu    munggah   anom   duke   nyaraka   ring   puri   Ubud.

      4. Kaping   papat    Ni   Desak   Ketut   Raka   embas    sawatara   warsa   1922, inalap   rabi   olih   I   Dewa  Made   Karya    sakeng  puri   Pondok .Salantur nyane   anangun  puri  Duwur   Pangkung.

      5 . Kaping   lima   Ni   Desak   Putu   Bunter   inalap   rabi   olih   I    Dewa    Nyoman   Gereh    sakeng    puri   Dukuh   Tarukan.

       Kabaos  munggwing    I    Dewa   Nyoman   Suwe   wus  magingsir   sakeng   Puri   Rangki,  jenek   ring Puri    Kanginan    alaki   rabi    kaping   pisan    lawan  Ni   Wayan   Rukti  sakeng    Tempek    Kaja   Tarukan   soroh   Pasek   Salahin   dajanan   ngendahang   putra   petang   diri   mapesengan ;

      1. Kaping   siki   Ni   Desak   Putu  Cuklik    inalap   rabi  oleh   I    Dewa     Made  Pokel    sakeng    puri   Pusat   pinaka    rabi    kaping    pisan  utawi    prami.

     2. Kaping    kalih   Ni   Desak    Made   Dugler    inalap   rabi   olih    I    Dewa   Nyoman    Mendir   sakeng   puri  Semanggen    pinaka   rabi   kaping  pisan   utawi    prami.

      3. Kaping   tiga    I    Dewa    Nyoman   Togog   alaki   rabi   nyentanin   ka  Puri   Rangki, angrabinin   Ni  Desak   Made   Oka.

      4. Kaping    papat    I   Dewa   Ketut  Diran  alaki   rabi   kaping   pisan  lawan  Ni  Made  Kondri  warga   Pameregan, ngendahang   putra   kalih   ngaran   Dewa  Putu  Oka   Suwardi ( De  Tu  Lindung)  lan  Desak  Made   Puspa ( Sak  Geso ).

     Munggwing  rabi  kaping  kalih   maparab  Desak  Putu  Oka  Taman (  Sak. Tu  Jantuk) sakeng  puri  Semanggen,ngendahang   putra   istri  lalima .

   Kawuwus    pungkuran   I    Dewa   Nyoman  Suwe    angalap  rabi  kaping   kalih    sakeng    jagat    Sawa   Gunung    Pejeng  Kangin , mawasta   Ni   Desak   Ketut   Alit  kaprah   kojaran   Niang  Gunung , kengin   nenten   ngendahang  sentana . Wus   punika    I    Dewa   Nyoman    Suwe    malih   ngalap   rabi  kaping   tiga, sapihan   sakeng    Pasek   Salahin   dajanan   Tempek   Tengah    Tarukan    mawasta   Ni   Wayan   Tuki   ngendahang   putra  a diri    maparab;

      5. Kaping  lima   I    Dewa   Made  Sumplit   alaki   rabi    lawan   Ni   Made   Gati   soroh   warga   Ampeh   Aji   sakeng    Tempekan   Tengah   Tarukan,madwe   putra   papat,mawasta; Ni   Desak  Putu   Siti ( tu   Agem), I   Dewa  Made    Suwarta ( Dodet),Ni   Desak   Nyoman   Tirta ( man   Unyil),lan  Ni   Desak   Ketut  Jasa  alaki-rabi   ke   Cagaan.

     IKI    amatra    tatwa   carita   Ni   Wayan  Tuki   inalap   rabi   olih   I  Dewa   Nyoman   Suwe . Kinucap   Ni   Wayan   Tuki    riyinan   alaki   rabi   lawan   I  Wayan   Dana , gumanti    kula   gotran nyane   pateh    soroh   Pasek  Salahin   dajanan, ngendahang    pianak  daduwa    luh   muani   maparab ;

      1. Kaping   siki    Ni   Wayan   Singid .

       2. Kaping   ruwa   I   Made   Pangid . Wekasan   amanggeh   Pamangku    ring    Pura   Puseh   Desa   Tarukan . Rikanjek   wus  aputra   kalih   diri   punika , Ni  Wayan   Tuki   molih   matemu   samara    lawan   I   Dewa   Nyoman   Suwe . Malarapan    samara   dudu    punika    mawastu   mobot   Ni   Wayan  Tuki   gumentos    embas   Kang    Rare , kasinanggeh   putran   I   Wayan    Dana   kaping   tiga    mawasta  Ni  Nyoman    Sukani. Adeg   rupan nyane   Ni   Nyoman  Sukani    tan   madoh   sakeng   adeg – adeg   Ida   I   Dewa   Nyoman  Suwe. Rihuwus   Ni   Nyoman    Sukani    mayusa   lintang   tigang   sasih ,munggwing   I   Wayan    Dana   lascarya    ledang   arsa   ngaturang    Ni    Wayan   Tuki    manjing  ka   Puri   Kanginan    maka   pangayah   alaki   rabi  lawan   I   Dewa   Nyoman   Suwe , saha   rare   barak   Ni    Nyoman   Sukani    taler   ka  upapira   ring    Puri   Kanginan   jantos    munggah   bajang,nuli  inalap   rabi   olih   I   Dewa   Ketut   De   sakeng  Puri  Kajanan.

     Kawentenan    I   Dewa   Nyoman   Suwe ,gumanti   Ida    dahat   teleb   ngamargiang   daging   pusaka   lontar “ Usada   Sakti “,mawastu   Ida   lintang   sakti    mawisesa   tur   waged   sidi  mahen  jeroning  ma tataban .Kocapan   saderenge  Ida   I   Dewa   Nyoman   Suwe   jumenek    winangun   puri   Kanginan ,kengin    wenten   wang   Tarukan   sane   nyandingin   kawisesan  Ida ,sakeng   kula   warga   soroh   Ampeh  Aji, ma adan    I   Gede   Bara . Paindikan   pada   ngagem    kawisesan , kengin   I   Gede   Bara  lawan   I   Dewa   Nyoman   Suwe   sakadi   matungkas   jeroning   ngelarang   kawisesan, minakadi   I   Dewa   Nyoman   Suwe   ngelarang  aji   pangiwan “ balian   sakti  mausada”. Munggwing   I   Gede   Bara   ngelarang   kawisesan    berawa   aji   ugig   ngawe  weci. Duwaning   I   Gede   Bara   rumasa   kasatan   jeroning   kawisesan  mawastu   jerih  manah  ipun   jenek   gumana   ring  Tarukan, tumuli   matilar   kesah   sakeng   jagat   Tarukan   lawan  sakula   gotra   pertisentanan nyane,nuli  jumenek  ring   jagat  Benawah.

    Sapatilar   I   Gede   Bara,nenten   wenten   sakeng   kula   warga  soroh   Ampeh  Aji   sane   purun   jenek  ring   tegak  pakarangan   I    Gede   Bara   punika   riantuk  karange   kalintang  angker   kabinawa   madurgama   ngares – eresin  pisan. Sangkaning  asapunika   kawentenan nyane, raris    wantah   Ida   I   Dewa   Nyoman   Suwe   kemawon   sane   purun   jumenek      magenah   ring    tegak   karang   I  Gede   Bara   punika.

     Risampune   tegak   palemahan nyane  kagubar   ka upakarain    pacaruan    balik   sumpah,raris   I   Dewa   Nyoman   Suwe  anangun   puri   anyar  sane   kabaos   PURI    KANGINAN.



KETUS    BENCANGAH   WIT   BUN   PURI  KRATON  DEWA   KABETAN   RING   TARUK

             PARA   WARIH   PURI    SEMANGGEN


    Kocapan   I   Dewa   Gede   Ketut   Sengkor    sareng   rakan   Ida   pinih   duwur    sane    mapesengan    Ni   Dewa   Ayu    Putu   Saplug   Kanya , gumanti    praya    gumana   ngabih    arin   Ida   pinih  alit    jenek   malinggih  ring   Puri    Semanggen.

    Kawuwus   I    Dewa   Ketut   Sengkor   alaki  rabi   kaping   pisan   lawan   Ni    Desak    Putu  Anom   sakeng   jagat  Melayang   Pejeng   Kaja   sane  tegak   purine   delod   Pura   Marajan  Agung    Melayang lawangan   pamedal  kaping   kalih   sakeng   kaler   dangin  rurung . Parabian   Sang   Kalih   ngendahang    putra   petang   diri   mapuspata ;

      1. Kaping  siki   I    Dewa   Putu   Kandel, embas   sawatara   warsa   1868.

       2. Kaping   kalih   Ni   Desak  Made   Kemul   inalap   rabi   olih    I   Dewa Made  Rai   sakeng   Puri   Batan   Wani.

       3. Kaping  tiga   I   Dewa   Nyoman   Suta   embas   sawatara   warsa   1877.

        4. Kaping   papat   I   Dewa  Ketut   Cenikan   embas   sawatara   warsa  1881.

     Wus   punika   I    Dewa   Ketut   Sengkor   angalap   rabi   kaping  kalih,wantah   arin  Ida   rabi   kaping   siki   wit   guru   rupaka   tunggil, mapesengan    Ni   Desak   Made    Rai    ngendahang   putra   kalih  lanang  istri   maparab ;

        5. Kaping  siki    I   Dewa   Made  Kenting   embas  sawatara   warsa   1874.

         6. Kaping   kalih   Ni   Desak   Ketut   Gendor   embas   sawatara   warsa   1878, inalap   rabi   olih   I   Dewa   Made   Badoh   sakeng   puri   Pusat ,saha    salantur nyane   anangun   Puri   Pondok .

     #.LANTUR   baosang   munggwing    I    Dewa   Putu  Kandel   alaki   rabi   kaping   pisan   lawan   Ni   Desak  Nyoman  Kelemis   sakeng    Puri   pamijilan   Sang  Ibu   ring   Melayang   Pejeng  Kaja   ngendahang   putra    limang   diri    mawasta ;  

            1.I   Dewa   Putu   Binder.

             2. I   Dewa   Nyoman    Mendir.

           3.  I   Dewa   Ketut   Wari.

           4.  I   Dewa   Putu   Kalik.

           5.  Ni   Desak   Made   Gembrong.

Baosang   mangkin  sowang-sowang   putran   I   Dewa   Putu Kandel   wijiling   rabi   kaping   pisan,minakadi;

          1. Kaping   siki   I   Dewa   Putu   Binder   embas   sawatara    warsa  1902   alaki   rabi   lawan   Ni   Desak    Ketut   Gedor   sakeng   puri  Pusat   ngendahang   putra   istri – istri   tigang   diri   maparab:a .Desak  Putu  Oka   Taman ( Sak  Tu   Jantuk),inalap   rabi  olih   Dewa  Ketut  Diran   sakeng  Puri  Kanginan.    b. Desak  Made   Rai   Jantak   inalap   rabi   olih   Dewa  Made   Asta   Pak   sakeng   puri   Dauh  Tlabah.    c. Desak   Nyoman   Suci (  Man Jantik)   alaki   rabi    lawan   I   Made  Jati    sakeng  Br.  Guliang  Pejeng..

          2. Kaping   kalih   I   Dewa  Nyoman  Mendir   embas   sawatara   warsa   1908   alaki   rabi  kaping   pisan     lawan   Ni   Desak  Made  Dugler   sakeng   puri  Kanginan    ngendahang   putra  lanang   kalih  diri   maparab: a .Dewa   Putu  Togog   Mudra   alaki  rabi   lawan  Desak  Nyoman   Natar   sakeng  puri  Batan   Bingin   ngendahang   putra   lanang   tiga   ngaran    Dewa  Putu   Muscita  , Dewa   Made  Tisna , Dewa  Nyoman  Artawa. b .  I   Dewa   Nyoman   Lasta (   Man   Jadag )  alaki   rabi   lawan   Ni   Nengah   Nadri   sakeng   Br.   Bendul  Klungkung  madwe   putra   nenem   maparab; Ni   Desak   Putu   Tirta ( Penyot),  I  Dewa   Made   Jableg,  Ni   Desak  Nyoman   Sucita ( Kecet),  I  Dewa   Ketut   Genggong, I   Dewa  Putu   Berit, I   Dewa   Made   Botak,saha     salanturnyane   maka   sami   punika   jumenek   ring   Kali   Baru  Singaraja. Wus   punika   Ida  malih  ngabil   rabi   kaping  kalih   maparab   Ni   Desak   Nyoman   Ceper   sakeng   Puri    Pusat , ngendahang   putra   istri a diri  madan   Desak  Nyoman  Oka   Kenyet   inalap  rabi  olih   Dewa  Putu    Gede   Muscita   sakeng  puri   Rangki   ngendahang   putra   istri  sanunggal   madan   Dewa   Ayu   Putu   Juli   Musciti. Kenginan  Ni   Desak   Nyoman   Ceper   wit   sapihan   parabian   lawan   Cokorda   Buta   sakeng   Puri  Tanggu  Ubud . Parabiane   ring   Puri   Ubud   nenten  ngendahang  sentana .

          3. Kaping   tiga   I   Dewa   Ketut   Wari   embas   sawatara  warsa   1912,alaki   rabi   lawan  Ni   Gusti   Agung  Ayu   Rai   Caklek   tosning   I   Gusti    Agung   Maruti    sakeng   Br.   Ubud   Kelod,mungwing   tegak   purine, delod  Pasar   Ubud   selat   tembok   panyengker   Pasar, ngendahang  putra   limang   diri   maparab  :

             a.Dewa   Putu  Arsa   alaki   rabi   lawan  Ni  Wayan  Gasir ( Jro  Menuh)  sakeng  Br.  Delod  Peken  Ubud  Kelod   ngendahang   putra   tiga   ngaran  ; #.  Dewa  Putu   Sonta (  Dewa   Potok) .  #.  Desak  Made   Juli  Artini ( Sak  De   Jengki ) ,  # .Dewa  Nyoman   Astawa (  De  Man  Nggung).

              b. Desak  Made  Arsi ( Sak  Klempung )  alaki  rabi   lawan   I  Made   Darmana ( Nugri )  sakeng   Tohpati   Badung.

               c. Desak  Nyoman   Lungid  sungkan  ile   ngawit    munggah  anom ( TH.1961).

               d. Dewa   Ketut   Putrawan ( Toklok   Jata  Sawitur / Tut  Ubud  ) alaki  rabi  lawan  Desak  Putu  Nasih ( Sak  Tu   Bunter)  sakeng   puri  Batan  Wani  yukti  putran  Dewa  Made  Kari   lawan  Desak  Made  Dugler, saha   ngendahang  putra  tiga  maparab ; # .Dewa   Gede  Putu  Widhi  Astu ( Sempol)  alaki  rabi  lawan   Ni  Wayan  Rini ( Jro   Padma)  mijil   putra   lanang   kalih   lwiripun ; ## Dewa   Gede   Wari  Jiwa   Arsa (Dogi), ## . Dewa  Gede  Wari   Praneka ( Dego).

            #  .Kaping  kalih   Dewa  Ayu   Widya  Asti ( Jengki)  alaiki   rabi  lawan  Dewa  Gede   Parwata ( Sempol)   sakeng   jagat  Pangembungan   warga   Dewa  Kaleran   mijil   putra  istri  kalih  ngaran ; ##  Dewa  Ayu   Mas  Adnyani ,   ##  Dewa  Ayu   Nila  Prani  Swari.

            # Kaping  tiga   Dewa  Gede  Dharma  Suasta ( Mang   Bak ) alaki  rabi  lawan  Desak  Gede  Ariningsih   warga   Dewa  Kaleran  sakeng Br,  Sampalan  Nusa   Panida   mijil   putra   akalih  ngaran; ##  Dewa  Gede   Wari   Sujata   lan  Dewa   Ayu  Wari  Utami.

             e . Desak   Putu  Raka ( Sak  Gobleh)   alaki  rabi  lawan  I   Gusti  Agung  Ngurah  KK  sakeng   Campuhan  Br.  Ubud  Kelod.

          4. Kaping    papat    I   Dewa   Putu  Kalik     alaki   rabi   lawan   Ni   Gusti   Nyoman   Keres   soroh   warga   Arya   Wang   Bang  Pinatih    sakeng   jagat   Tebesaya  -  Peliatan  -  Ubud,ngendahang   putra  nenem   diri   maparab; I   Dewa   Putu   Tantra, I   Dewa   Nyoman   Mudra ( Man   Bona), I  Dewa   Made   Surya   Darma( De   Merdah), I   Dewa   Nyoman   Putrawan ( Man  Gareng),lan  Ni   Desak   Ketut  Geeg .

          5. Kaping   lima   Ni   Desak   Made   Gembrong   inalap   rabi  olih   I Dewa  Ketut   Pater   sakeng      Puri   Pondok, saha   lantur   wekasan   anangun   Puri   Madya .

A  KLAMAD    MATRA   TATWA    CARITA     PURI   CAMPUHAN   UBUD.

    Kawarnanan   I  Dewa   Ketut   Wari    duk   mayusa   14    warsa    utawi    warsa  1928, Ida   nyaraka   ring  Cokorda   Oka   Kinceng   Puri   Kantor   Ubud    sane  lumrah  kabaos   Cokorda  Aji   Badung . Irika   I   Dewa   Ketut  Wari    pinaka   panginte   putran   Ida   Cokorda  Aji   Badung    sane  mawasta   Anak   Agung  Istri   Putra   sane   loktah   kojaran   Gung   Ti   Gede.Kala    punika    I   Dewa   Ketut   Wari   taler   ka  sakolahang   ring   SR no;  I   Ubud   jantos  tamat  ngamolihang  Ijazah   1935. Risampune   I   Dewa   Ketut   Wari  akerab   kambe    warsa   1938    turmaning  raris  risampune   endah    putra   petang     diri ,nuli  raris   Ida   makarya   dados “ kooky  “   utawi  tukang   masak    wong    Welanda     mawasta    Rudolf    Bonnet   ngawit   warsa   1947 .Munggwing   kawentenan    Ni   Gusti    Agung   Ayu  Rai   Caklek   duke     kantun    anom   pinaka  panyeroan   ring   Puri  Kantor , gumana   nginte   putran  Ida   Cokorda    Raka   Sukawati   presiden   NIT  sane    mawasta    Cokorda    Raka   Parsa . Kasinahan nyane    Ni   Gusti   Agung   Ayu   Rai   Caklek    wantah   sameton   ari   misan    mingsikian    lawan   Ni   Gusti   Agung  Ayu   Putu   Gunik   rabi   pramin   Ida   Cokorda   Raka   Sukawati    pinaka    Ibu   Cokorda   Parsa. Indike   punika   awanan   raris   I   Dewa   Ketut   Wari   lan   Ni   Gusti   Agung  Ayu   Rai   Caklek   kapica   nyakap   tanah   tegalan   magenah   ring  Babakan    Campuhan  Ubud . Ngawit   duk   punika   raris   Sang   Kalihan   anangun    Puri   ring   Babakan   Campuhan   Ubud , rawuh   mangkin   kabaos   PURI    CAMPUHAN   UBUD.

        LANTUR    BAOSANG   kadi   Ida   I   Dewa    Putu    Kandel    ngalap    rabi    kaping    kalih    mapesengan    Ni     Desak    Made     Rai,gumanti     baluan    wit   rabin    I    Dewa   Made   Keting    ari    kwalon   Ida     I    Dewa    Putu    Kandel,saha     ngendahang    putra   istri   a diri     maparab    Ni    Desak    Ketut    Menter    inalap   rabi   olih    I    Dewa    Putu      Gudug     sakeng   Puri   Batan   Wani.


#.LANTUR    WAWANIN   kocapan   malih    munggwing   putran  Ida   I  Dewa   Gede   Ketut   Sengkor    sane  kaping   tiga   mawasta   I   Dewa   Nyoman   Suta   alaki  rabi   lawan  Ni   Desak   Ketut   Monteg    sakeng    puri   Rangki   saha    salantur nyane   magingsir    sakeng   Puri     Semanggen   anangun   Puri   Puri   PARWA    wit   nyepih    tegak    karang    Puri   Kanginan.Kabaos     parabian   Sang   Kalihan   wus   ngedahang   putra    petang   diri, maparab: 

             1 . I  Dewa    Putu  Gug   Kanya.

             2. I  Dewa   Nyoman  Sonolan  alaki  rabi   kaping   pisan   lawan   Desak   Putu   Kompyang   Plesir,warih  Puri  Abing   maputra   sanunggal  mada    I     Dewa   Putu   Tamrin.

   Munggwing   rabi   kaping   kalih   mawasta   Desak  Made   Pendet   sakeng  Puri   Semanggen   maduwe   putra   tatiga   ngaran : a. #  Desak   Made  Suji   inalap   rabi  olih   Dewa   Putu   Kanca   sakeng   jagat   Melayang, .b # I   Dewa   Nyoman   Samba, c, #  I   Dewa  Ketut  Rata  ( De  Tut   Lelung) seda   yusa   23  tiban  yukti   warsa  1999. 

       3 .  I   Dewa   Ketut   Kotogan   lebar   kantun   anom.

  1. I   Dewa   Made   Lebeng  alaki   rabi   lawan   Ni   Desak   Putu  Rentet   sakeng   Puri  Dangin   Tlabah   warga   sameton  Dukuh  Pejeng,ngendahang  putra   petang  diri   maparab : a. #  I   Dewa    Putu   Tama   angalap   rabi  wong  Islam   mawinan  Ida   nganutin  agam  Islam.  b #. I   Dewa   Made   Sudira  (  De  De  Pus ). c ,# Dewa  Made   Widiasa ( De  Dek  Grebes ). D #  Ni  Desa   Nyoman    Ngemping  inalap   rabi   olih   ERIK     sakeng   pulo  Rote ( NTT) Agama  Kristen.

  #.  Munggwing   putran  I   Dewa   Gede   Ketut   Sengkor  sane   kaping   papat   maparab    I   Dewa   Ketut   Cenikan   jenek    malinggih   ring   Puri    Semanggen    nyarengin    rakan   Ida    pinih    duwur,tur    sampun   alaki   rabi   lawan   Ni    Desak   Kompyang   Jering    sakeng   jagat   Melayang   Pejeng  Kaja   sane   tegak   purine   ring   Melayang , delod    Pura   Merajan   Agung   selat    tembok   panyengker    pura,wus   ngendahang  putra    kalih   lanang    istri    mapesengan ;

         1.Kaping   siki   I   Dewa   Putu   Goyor   alaki   rabi    lawan    Ni   Desak   Putu   Rai  Belad    sakeng   Puri   Kajanan    ngendahang    putra   kalih   lanang   istri ,maparab, a. #  I  Dewa  Nyoman  Wija ( De  Man  Celeng ) ,riwus   mayusa   55   tiban,alaki   rabi   lawan   Ni  Made  ....  sakeng   Tempekan   kelod  Tarukan   warga   Pameregan. Risampune   maduwe   putra   tatiga   kantun  alit- alit   raris    Dewa  Nyoman   Wija   lebar    Maret   2012.b #  Desak   Ketut  Suci   inalap  rabi   olih   Dewa   Made  Kaca   sakeng  Puri    Batan  Wani.

          2. Kaping   kalih    Ni    Desak   Made   Pendet    inalap   rabi  olih    I   Dewa   Nyoman   Sonolan    sakeng   Puri     Parwa   pinaka  rabi   kaping   kalih.


KINUCAP    PUTRAN   I   Dewa   Gede    Ketut    Sengkor   wit  rabi   panawing  ring   PURI   SEMANGGEN   sane   maparab    I   Dewa   Made   Kenting    alaki   rabi   lawan    Ni   Desak   Made   Rai    sakeng    jagat   Melayang   Pejeng   Kaja   sane   tegak   purine   ring   Melayang    dauh   Pura   Desa    selat   rurung   rong   lawang   kaping   kalih   sakeng  kaler ,saha   salantur nyane   magingsir    sakeng   Puri   Semanggen   anagun   PURI   DAUH   TELABAH   mapisaga    lawan   Puri    Kawan,wus   ngendahang    putra     petang   diri   maparab;

           1.Kaping   siki    Ni   Desak   Putu   Tunas    Gebreg    inalap   rabi   olih    I    Dewa   Putu   Liyep    sakeng    jagat   Cagaan   Pejeng   Kangin    sane    tegak   purine    dauh    Merajan   Agung    Cagaan   selat   margi   agung    baleran   pangkung.

          2. Kaping   kalih   I    Dewa   Ketut   Ngepeng    alaki    rabi   lawan    Ni   Wayan   Ruket    soroh   warga    Pameregan    sane   tegak   umah nyane    dajan   Pura   Panti   Meregan    selat    rong   lawang  a kuren,wus   ngendahang    putra    limang  diri,  madan  : 

   a. Dewa   Made   Asta   Pak   alaki   rabi   lawan  Desak   Made   Rai   Jantak  sakeng   puri  Semanggen.

   b. Ni  Desak    Nyoman   Riyed  inalap   rabi   olih   Dewa  Made   Cakra  sakeng   puri   Dukuh   Tarukan.

  c . I   Dewa   Ketut   Rata (  De  Tut   Kolok )  alaki   rabi    lawan   Ni  Desak   Made   Ari ( Sak  Mundeh )   sakeng   puri  Batan  Wani.

   d. Desak  Putu   Pasung   inalap    rabi   kaping   pisan  olih   I   Dewa   Ketut   Lanus   sakeng   puri     Sor   Pura,lan   parabian   kaping   kalih  lawan  I   Wayan   Mering   warga   Pameregan.

   e, Dewa   Made   Merta ( De  De   Nik )  alaki  rabi   lawan  Ni   Gusti  Ayu   Sulastri   sakeng   Desa   Sedang  -  Badung.

          3. Kaping   tiga    I    Dewa   Made    Sadia   alaki   rabi    lawan    Ni   Desak   Made   Kulajen   sakeng   jagat   Melayang    Pejeng   Kaja    sane    tegak   purine   delod   Pura    Merajan   Agung    Melayang   selat   tembok    panyengker   Pura   Merajan  Agung , wus   ngendahang   putra    istri   kalih   diri  maparab  ; a, #  Ni  Desak   Made  Sari  Kanya. B , #  Ni  Desak  Putu   Jantuk   Kanya, lebar  risampun   mayusa   51   tiban.

           

           

           Duk    sawatara    warsa   2007 ,  wenten   wang   Nusa   Panida  sakeng   Desa   Bingin   kacamatan  Batu  Kandik    madan   I    Made    Sudarma   ka  ateh   olih   warga   pakilitan   sakeng   wadu,   manawita   ipun  I   Made    mayusa  22   tiban, rawuh   jumujug   ngaranjing   ka   Puri   Pusat , saha    wenginne   duk   punika  ipun   wang   Nusa  makemit   masare   ring   Natar   Mrajan   Pusat   riantuk   nembene   polih   pedek   tangkil, teler   nembe   uning   ring   Jagat   Tarukan. Jeroning   masadu  ejeng   mababa oasan   sareng   Toklok   Jata   Sawitur, ipun    maosang   sakaning   ipun   molihang    baos   baas   pipis, buat   naraka    kageringan  ipun  ,ring  Nusa , sangkaning   nenten   taen   pedek    tangkil  ring   Mrajan    Pusat   Tarukan , saha   mangdene   ngaruruh   purin  Dewa   Pokel.  Kadi   suwe   ipun   ngintip   gatra   maidep   uning   ring   sane   mawasta   jagat  Tarukan   lan   puri    duwen   Dewa   Pokel. Kadi   punika   unteng   babaose   duk   punika.

           Pungkuran   sawatara   warsa   2010  wenten   rawuh   tangkil   ka  Puri   Pusat   sakeng   Kab.   Negara   Bali   yukti  para   panyaman  ipun   I  Made  Sudarma  Nusa, buat   tatujon   nunas  Kajang  Kawitan  riantukan   ipu   sedek   ngabenang   reraman   ipune   ring  Negara. Raris   wus   matur  ring  Dewa  Nyoman   Wija   nuli   kakaryaning   Kajang  Kawitan   oli   Dewa   Nyoman   Wija   anggen   ipun   kajang   ring   sawa   kapleboning . Manut   pidartan   ipun   sane   kantun   jenek   ring  Nusa , wantah  a diri  wiyakti   I  Made   Sudarma. Munggwing   bapan   ipun   madan   I  Wayan  Janjan   lan   pekak   ipun   I   Made   Tarukan   sampun   newata   sedek   yusa   tengah  tuwuh. Nanging    belin   I  Made   Tarukan   sane   madan   I   Wayan  Jarda  saperti  sentanane   jumenek   ring  Negara   yukti   ipun   Sang  Nunas   Kajang  Kawitan   maka   para   sentanan   I   Wayan  Jarda. Ngawit   warsa   2007   punika   raris   warga   Bingin   Nusa   Panida   naap  kala  Buda  Kliwon   Pegat   Uwakan,  ngutsahayang    mangda   molih  pedek  tangkil  ring   Mrajan   Agung , pamekas   ring  Mrajan  Puri  Pusat.

   Puput    kasurat ( dikonsep)  tatwa   puniki   rahina   Buda   Kliwon – Matal   tahun    isaka   1931  ( 23 – 12 – 1009).

   Salanturnyane    puput   antuk   ngetik   komputer   olih   tityang    anggen    malajah   ngetik   rahina   Redite   Kliwon – Watugunung  , 8 – 1 – 2012.

    


          Maka   panguntat   gantas  puput   kasurat  jangkep   kapurnayang   lawan   daging    Babad    Prasati   sane   kasungsung   ring  Mrajan  Agung    Dewa   Kabetan   aneng   Tarukan, wus   kalembar ( kawacen) tgl.4 – 10 – 2012   olih    Guru   Gede   Pasek   Budha    Gautama   sareng   Toklok   Jata   Sawitur   magenah   ring  jeroan  Mrajan   Agung.   Rahina ,Anggara   Umanis   Medangkungan  tgl.29 – 10 – 2012,nedenging   purnam  ka V.

   Utawi   Warsa  ; NETRA    CANDRA    SUNYA    KARWA.

Maka   pamuntat    atur   wanti – wanti   kadi   Tityang    pangripta    matur   suksma   dahat   suksmaning  manah   antuk   sweca   asung  Batara – Batari   wus   kasungsung   ring   Mrajan  Agung ,  noro   liyan   wantah   sangkaning   panugrahan   Ida , ngawinang   prasida   Tityang   muputang   daging  tatwa   puniki  ngawit   Tityang   ngaruruh   Babad   sane    aptiang   Tityang,yukti   antar   polihang  Tityang   turmaning   gelis   idep   antuk  Tityang   ngresepang   daging nyane.

   Om   Santih   santih   santih   Om.                                   Br. Tarukan  Kaja,29 – 10 - 2012  

                                                                                                                    Sakeng    tityang   pangripta:  .

                                                                                                                Warih    Dewa    Kabetan   Tarukan


   

( Toklok    Jata     Sawitur    alias   TUT    UBUD )



No comments:

Post a Comment